Ο Μάρτης πιθανότατα έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου έδεναν μια κλωστή (την Κρόκη) στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Ο Μάρτης πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης). Είναι ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων.
Στο Βυζάντιο γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με σπουδαίες δραστηριότητες. Ο λαογράφος Λουκάτος αναφέρει ότι τα «χελιδονίσματα» προέρχονται από την αρχαιότητα. Την Πρώτη Μαρτίου οι μικροί έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδώντας το ανάλογο τραγούδι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψουν αυγά….
Η χρήση του… Το βραχιολάκι αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, το φοράνε κυρίως τα παιδιά για να μην «καούν» και να προστατευτούν από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Μέχρι και πρόσφατα, πριν κάποιες δεκαετίες οι όμορφες γυναίκες ήταν αυτές που δεν μαύριζαν από τον ήλιο (μαύριζαν αυτές που έκαναν δουλειά έξω, οι αγρότισσες που ήταν πιο φτωχές).
Έτσι ο ήλιος του Μαρτίου ήταν «ύπουλος» και ο μάρτης ήταν η υπενθύμιση! Το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές (Rosa) όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους.
Που υπάρχει το έθιμο.
Το έθιμο εκτός από την Ελλάδα, υπάρχει και στην Αλβανία (ονομάζεται Βερόρε), στα Σκόπια (ονομάζεται Μαρτίνκα). Σε αυτές τις χώρες πολλές φορές δένουν το Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.
Στη Βουλγαρία την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται Μαρτενίτσα. Παρόμοιες κλωστές (άσπρο και κόκκινο) χρησιμοποιούνται και τα Χριστούγεννα για να στολίσουν κλαδιά με διάφορους καρπούς για να είναι εύφορη η επόμενη χρονιά.
Στη Ρουμανία υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι ο Θεός – Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε το δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη.
Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το Μάρτη (Μαρτισόρ στα Ρουμάνικα), με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα….
