Τη Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε με επιτυχία και ενθουσιασμό η παρουσίαση των 18 βιβλίων της σειράς «ΈΓΚΛΕΙΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ- Στις φυλακές Τίρυνθας &Ναυπλίου» στα γραφεία της ΕΣΗΕΑ, στην Αθήνα.
Η σειρά αυτή είναι μια συνεργασία των εκδόσεων Άπαρσις με το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και έχει τεθεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού έχοντας παράλληλα και τη στήριξη του Δήμου Ναυπλιέων.
Η χαρά μας είναι μεγάλη για την κυκλοφορία των 18 βιβλίων για τις φυλακές. Είναι
το θεατρο-παιδαγωγικό έργο μας για τις φυλακές των εθελοντών, μεταπτυχιακών
και πολιτών Αργολίδας και Αθήνας εδώ και χρόνια ξεκινώντας από το 2014, που
ανέλαβαν να καταγράψουν οι ίδιοι οι διδάσκοντες. Πρόκειται για ένα πρωτότυπο
εγχείρημα, καθώς προέρχεται από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τον
γενικό τίτλο «Αναπτύσσοντας δεξιότητες ζωής στους έγκλειστους Τίρυνθας και
Ναυπλίου» που συντονίζει η Ομότιμη Καθηγήτρια, κυρία Άλκηστις Κοντογιάννη,
επιστημονική επιμελήτρια και της συγκεκριμένης έκδοσης.
Είμαστε πεπεισμένοι, όλη η ομάδα των εθελοντών και η κυρία Κοντογιάννη, ότι η
δύναμη των προγραμμάτων εκπαίδευσης και τέχνης δίνουν σε αυτούς που είναι
έγκλειστοι, τη δυνατότητα να αρθρώσουν λόγο, τη δυνατότητα μιας «νέας
γλώσσας» για να εκφραστούν, για να μπορέσουν να πουν τις ελπίδες τους, τους
φόβους και τις ανάγκες τους και αυτό είναι πολύ πιο σπουδαίο από το να τους
κλειδώνεις διατηρώντας τα σώματά τους σε κάποιο χώρο, σαν αποθήκη, όπως είναι
οι φυλακές.
Το πρόγραμμά μας, όλα αυτά τα χρόνια, στηρίζεται στις τέχνες και κυρίως σε
θεατρικούς τρόπους και ασκήσεις. Οι ευαίσθητες ομάδες, όπως είναι οι έγκλειστοι
έχουν ανάγκη από το θέατρο, γιατί έτσι και οι ίδιοι, οι συμμετέχοντες κατανοούν
πρώτα τον εαυτόν τους, κατόπιν τους άλλους, γίνονται ο ήρωας που φαντάζονται
ως ιδανικό πρόσωπο, αλλάζουν τα γεγονότα της ζωής τους, αναπτύσσουν
επικοινωνία με τους γύρω τους, ενώ μαθαίνουν να διαπραγματεύονται θέματα, να
αποφασίζουν όταν χρειάζεται, να εισάγονται σε νέες θέσεις, τοποθετήσεις, να
εξετάζουν στερεότυπα, να διαμορφώνουν ιδεώδη, μέχρι που μπορεί να αποκτούν
άλλη στάση ζωής.
Οι ίδιοι οι έγκλειστοι μας λένε «Εκεί που κάθεσαι στον θάλαμό σου και τσακώνεσαι
ή παρακολουθείς τηλεόραση, ακούς την ανακοίνωση για το πρόγραμμα και είναι
σαν να συμβαίνει κάτι πολύ σπουδαίο, είτε συμμετέχεις, είτε όχι. Κι εμείς λέμε, να!
Ήρθαν οι φοιτητές», και συμπληρώνει ο διπλανός του, «Και συχνά ανακαλύπτουμε
ότι δεν είναι φοιτητές, αλλά ένας δάσκαλος, και αυτόν τον θέλουμε πολύ, όσοι
έρχονται είναι καλοί και ενδιαφέρονται για μας. Ξέρεις τι είναι κάποιος να έρχεται
εδώ; Μας αποδέχεται, μας νοιάζεται και είναι ο δάσκαλός μας», και συμπληρώνει
ένας τρίτος, «Που να σου κάνουν και ασκήσεις ωραίες, να νιώθεις καλά, ξεχνάς τα
σίδερα για λίγο και την κλεισούρα», «Και εγώ όταν περπατάω και κάνω κάποιες
κινήσεις, σηκώνομαι, βαριέμαι και μετά τί ωραία που νιώθω!».
Στη συνέντευξη τύπου μίλησαν και απάντησαν σε ερωτήσεις η κυρία Άλκηστις
Κοντογιάννη, Ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου,
Συντονίστρια του Προγράμματος, Επιστημονική επιμελήτρια της έκδοσης, η κυρία
Ντορέττα Αστέρη, Σύμβουλος Α’ ΙΕΠ, Δρ. Ειδικής Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας ΕΚΠΑ, η κυρία Χριστίνα Θεοδωροπούλου, ηθοποιός, η κυρία Βαλεντίνα Μιχαήλ, Θεατροπαιδαγωγός, Υποψήφια διδάκτωρ Τ.Θ.Σ. Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, η κυρία Αικατερίνη Δήμα, Εκπαιδευτικός, Υποψήφια διδάκτωρ Τ.Θ.Σ. Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και η κυρία Κωνσταντία Γραμματικοπούλου, Μάρκετερ – Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων M.Ed.
Τη συζήτηση συντόνισε η Κατερίνα Θανοπούλου, Εκπαιδευτικός, Msc στην Ειδική
Αγωγή, επιμελήτρια της έκδοσης, ενώ σύντομη παρέμβαση έγινε από τον Γεώργιο
Χ. Ευσταθίου, υπεύθυνο των εκδόσεων Άπαρσις.
Η κυρία Κοντογιάννη έδωσε τον λόγο στους παριστάμενους συγγραφείς να
μιλήσουν για τη συμμετοχή τους στην έκδοση. Μίλησαν οι Άννα Πολίτου, Βίκη
Τσιανίκα, Ειρήνη Μελισσηνού, Ελένη Γρίβα, Ελένη Πούλιου, Κυριάκος Σάμιος,
Άννα Ζεβελάκη, Μάγδα Μάρα, Ελπίδα Στράτου, Νάντια Κατή, Τατιαλένα Κατέχη,
Ελένη Κοτίνη, Νεκταρία Αναστασίου, Νίκος Βουτενιώτης και Μαρίνα Τσαγρή.
Παραβρέθηκαν, επίσης, μεταπτυχιακοί από Αθήνα και Ναύπλιο, όπως η Μαριάννα
Μπορμπόλη, Δημήτρης Παππούς κ.α. και οι Καθηγήτριες Πανεπιστημίου κυρία
Βασιλική Λαλαγιάννη και κυρία Μαρία Σπυριδοπούλου.
Επίσης, τον λόγο πήρε η κυρία Ξένη Δημητρίου, Εισαγγελέας Αρείου Πάγου επί
Τιμή.
Η Άλκηστις Κοντογιάννη, η εμπνεύστρια αυτής της έκδοσης και συντονίστρια όλου
του εγχειρήματος των δράσεων/παρεμβάσεων στις Αγροτικές Φυλακές Τίρυνθας
και στις Φυλακές Ναυπλίου αναφέρθηκε στη συστηματική προσπάθεια που γίνεται
επί χρόνια, στα αποτελέσματα που έχουν αυτές οι παρεμβάσεις στον ψυχισμό των
εγκλείστων, στην κοινωνική τους επανένταξη και στον σταδιακό μετασχηματισμό
της τοπικής κοινωνίας, ευχαριστώντας τον Δήμο Ναυπλιέων και τον Δήμαρχο κύριο
Κωστούρο, που συνδράμει συνεχώς το έργο του Πανεπιστημίου, τους διευθυντές
των φυλακών για τη στήριξή τους, το προσωπικό, τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και πολίτες για την εθελοντική προσφορά τους στο όλο εγχείρημα, τις εκδόσεις Άπαρσις που ανέλαβαν και έβγαλαν εις πέρας την έκδοση αυτού του έργου, αλλά κυρίως τους έγκλειστους που προσφέρουν τον εαυτό τους κι εμείς μαζί με αυτούς
δημιουργούμε αξέχαστες εμπειρίες.
Η Ντορέττα Αστέρη αναφέρθηκε στα δικαιώματα των εγκλείστων, με αφορμή το
βιβλίο της με τίτλο «Συζητώντας για τα ανθρώπινα δικαιώματα με κρατούμενους».
Αναφέρθηκε στο γεγονός ότι προσπάθησε να αποτυπώσει σε κείμενο με τη
μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τις συζητήσεις που έκανε με τους έγκλειστους γιατί η
δύναμη των νοημάτων που οι κρατούμενοι απέδωσαν στα δικαιώματα,
φιλτράροντάς τα μάλιστα μέσα από τα βιώματά τους, βρίσκεται στην
αυθεντικότητά τους. Ενδεικτικά είπε: Όταν φτάσαμε στο δικαίωμα της ελευθερίας
από τις διακρίσεις και από την προκατάληψη η συζήτηση φούντωσε σαν να
συμπυκνώθηκε όλη η βιογραφία τους μέσα σε αυτές τις έννοιες. «…παντού σαν
ξένοι, σαν αλήτες…τώρα χαιρετίσματα, είναι αργά», είπε και γύρισε την πλάτη στην ομάδα ένας νεαρός βαρυποινίτης. «Κάνεις λάθος φίλε. Τώρα είναι η ευκαιρία σου να το πάρεις αλλιώς», τον παρηγόρησε ένας συγκρατούμενός του. Κάποιος τον συμβούλευσε με κάτι πιο πρακτικό: «Να κάθεσαι εκεί που σε γουστάρουν και
νιώθεις ασφαλής». «Μην το ψάχνεις φίλε, παθημένοι είμαστε όλοι», είπε ο πιο
λιγομίλητος της ομάδας. Να, λοιπόν, μια ακόμη αξία της Εκπαίδευσης για τα
Ανθρώπινα Δικαιώματα στα καταστήματα κράτησης, σκέφτηκα.
Η Χριστίνα Θεοδωροπούλου μίλησε για τη μοναδική εμπειρία που βίωσε, στη
θεατρική δράση που έκανε με τους έγκλειστους, όπως αποτυπώθηκε στο βιβλίο της
με τίτλο: «Σκόνη το σπίτι σου, μπαμπάκια ο δρόμος σου». Χαρακτηριστικά ανέφερε:
Με τους έγκλειστους ξεκίνησα, με βάση όσα είχα μάθει από την εισαγωγή της
Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση, τη δημιουργία ενός θεατρικού, που μέσα του
περιείχε στοιχεία ετερότητας, απομόνωσης, οικογένειας, σπιτιού, ζεστασιάς. Ένα
νησί, όπως το φαντάστηκαν και το ζωγράφισαν οι ίδιοι με τον ξένο να
αποτυπώνεται εχθρικά, με τις γυναίκες να εξαφανίζονται και να αναζητούνται.
Πλήθος συναισθήματα ανασύρθηκαν, ενώ οι δημιουργίες με ξάφνιασαν θετικά. Η
αξία της θεατρικής τέχνης και της εκπαίδευσης σε αυτές τις ψυχές είναι τεράστια.
H Βαλεντίνα Μιχαήλ αναφέρθηκε στην μοναδική εμπειρία των δράσεων στα
Καταστήματα Κράτησης και στο βιβλίο της με τίτλο «Η ιστορία του Αλέξη», ενώ
ευχαρίστησε την Αικατερίνη Δήμα για τη συνεργασία στο 2ο βιβλίο που έγραψαν
από κοινού.
Χαρακτηριστικό απόσπασμα από την ομιλία της: Στο βιβλίο με τίτλο «Η
ιστορία του Αλέξη» παρουσιάζεται ένα ερευνητικό πρόγραμμα παρεμβάσεων μέσω
της Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση, που υλοποιήθηκε στο Αγροτικό
Κατάστημα Κράτησης Ενηλίκων Τίρυνθας το 2017. Κατά τη διάρκεια των
παρεμβάσεων η ομάδα των κρατουμένων, δημιούργησε και παρουσίασε
αυτοσχέδια θεατρική παράσταση βασισμένη στη φανταστική ιστορία ενός νεαρού
κρατουμένου. Στα κεφάλαια του βιβλίου αναλύεται το θεωρητικό πλαίσιο στο
οποίο στηρίχθηκε η έρευνα, παρουσιάζονται οι παρεμβάσεις, τα αποτελέσματα και
τα συμπεράσματα της έρευνας, καθώς και οι μαρτυρίες των ιδίων των κρατουμένων για την εμπειρία τους από το πρόγραμμα. Ξεχωριστή αναφορά γίνεται στο ανέβασμα της παράστασης από την ομάδα των κρατουμένων παρουσία κοινού.
Η Αικατερίνη Δήμα εστίασε την ομιλία της στο 1ο από τα βιβλία που συμμετέχει, σε
συνεργασία με τη Βαλεντίνα Μιχαήλ με τίτλο «Αλλαγή πορείας ζωής. Επανένταξη
των κρατουμένων». Έκανε αναφορά στη σπουδαιότητα της δύναμης της
εκπαίδευσης και της τέχνης στα σωφρονιστικά περιβάλλοντα, ώστε η πορεία του
έγκλειστου μετά την αποφυλάκιση φαίνεται να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την
επιτυχία της εκπαίδευσης που έλαβε στη φυλακή. Χαρακτηριστικά είπε ότι: Εμείς
συναντήσαμε ανθρώπους που έκαναν σχέδια για τη ζωή μετά τον εγκλεισμό, δε
συναντήσαμε ανθρώπους παραιτημένους. «Έξω δούλευα σε οικοδομές, μετά από
όλα αυτά που μάθαμε θέλω να κάνω δουλειές που να μπορώ να προσφέρω και να
βοηθάω», είχε πει χαρακτηριστικά ένας έγκλειστος. Το συγκεκριμένο βιβλίο
αναλύει την καινοτόμα παρέμβαση που ακολουθήθηκε ώστε να αναδυθούν
πρότερες επαγγελματικές δεξιότητες 30 έγκλειστων ενηλίκων, των δύο
Καταστημάτων Κράτησης της Αργολίδας και να επιτευχθεί ένας
επαναπροσδιορισμός των επαγγελματικών τους ενδιαφερόντων, ενώ ευχαρίστησε
για τη συνεργασία την κυρία Ελπίδα Στράτου για τη συμμετοχή τους στον Συλλογικό Τόμο «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Β)», που αφορά την καταγραφή ενός εργαστηρίου με τίτλο «Επιστροφή στην Ιθάκη μου», το οποίο παρουσιάστηκε σε μια ομάδα εγκλείστων, στο Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης της Τίρυνθας.
Η Κωνσταντία Γραμματικοπούλου αναφέρθηκε στο βιβλίο της με τίτλο
«Εργαστήρια Δραματικής Τέχνης και Επιχειρηματικότητας στις Φυλακές».
Χαρακτηριστικά είπε: Σήμερα το βιβλίο αποτελεί μια απάντηση στο επίκαιρο
πρόβλημα της εφηβικής παραβατικότητας και της βίας που αναπτύσσεται εντός και
εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Δυστυχώς στο προφίλ των φυλακισμένων
συναντάμε ανθρώπους που, στα τρυφερά ίσως και πολυτάραχα χρόνια της
εφηβείας, έχασαν τον δρόμο τους, απομακρύνθηκαν από την εκπαιδευτική
διαδικασία και έκαναν λανθασμένες επιλογές που τους οδήγησαν στην φυλακή. Η
πρόληψη αυτής της κατάστασης έρχεται μέσα από την πρόταση της Δραματικής
Τέχνης να εμπλακεί στην εκπαίδευση και να δημιουργηθεί ένα νέο σχολείο που θα
αποτελεί για όλους/ες τους μαθητές/τριες ένα προστατευτικό περιβάλλον, μέσα
στο οποίο θα μπορούν να δημιουργήσουν και να εξελιχθούν. Στο σημείο αυτό
εντοπίζεται η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου μεταπτυχιακού προγράμματος στις
φυλακές γιατί αποτελεί μια γέφυρα επικοινωνίας των φυλακών με τον έξω κόσμο
και μια έμπρακτη απόδειξη ότι η κοινωνία αντιμετωπίζει τους φυλακισμένους ως
ανθρώπινες υπάρξεις και όχι ως χαμένες υποθέσεις.
Στη συνέντευξη, διαβάστηκε η επιστολή της Καλλιτεχνικής Διευθύντριας, κυρίας
Γεωργίας Αλεβιζάκη, σχετικά με τα εξώφυλλα που επιμελήθηκε. «Στο περίκλειστο-
τιμωρητικό σύμπαν των σύγχρονων κοινωνιών, όπου το σωφρονίζω σημαίνει
απομονώνω, τιμωρώ, κατακερματίζω, εκδικούμαι, αποκλείω, η οποιαδήποτε άλλη
αντίληψη συντάσσεται διαφορετικά: Με μια άλλη διάταξη των πραγμάτων προσπαθεί να «ενώσει τα σημεία» με επίγνωση τόσο της δυσκολίας όσο και των
αντιφάσεων που μπορεί να περιέχει ένα τέτοιο εγχείρημα.
