«Η δυσλεξία είναι ιδιαίτερα παραπλανητική, γιατί δε φαίνεται στην καθημερινή προφορική επικοινωνία αφού τα παιδιά δεν παρουσιάζουν προβλήματα λόγου και συχνά έχουν εξαιρετική λογική και ευφυΐα»
Η δυσλεξία είναι το κοινό χαρακτηριστικό των διασήμων. Αϊνστάιν, Έντισον, Κένεντι, Ουάσινγκτον, Τσόρτσιλ, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Τομ Κρουζ, Σ. Σταλόνε, Τζον Λένον, Γ. Ντίσνεϊ, Πικάσο, Σπίλμπεργκ, Στιβ Τζομπς και Μπιλ Γκέιτς… όλοι ήταν δυσλεκτικοί. Όπως λοιπόν κανείς εύκολα μπορεί να καταλάβει, αν έγκαιρα διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί, σίγουρα δε θα αποτελέσει πρόβλημα στη ζωή ενός ανθρώπου.
Με αφορμή διάλεξη που αναμένεται να δώσει στο Ηράκλειο, την Τετάρτη 10 Οκτωβρίου (στις 6:30 το απόγευμα στην αίθουσα της Αρχιεπισκοπής, στην πλατεία Αγίου Μηνά), η εφημερίδα “Ν.Κ.” συνομίλησε με τον διαπρεπή εφευρέτη-καθηγητή Γεώργιο Θ. Παυλίδη, σε μια προσπάθεια να ξεκαθαρίσει έννοιες και να αμβλύνει εντυπώσεις.
* Πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος εάν ένα παιδί παρουσιάζει δυσλεξία; Ποια είναι τα συμπτώματά της;
«Δυσλεξία: Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία Ανάγνωσης-Γραπτών. Τα παρακάτω συμπτώματα και διαγνωστικά κριτήρια μας βοηθούν να καταλάβουμε αν ίσως το παιδί μας έχει δυσλεξία. Η δυσλεξία είναι θείο δώρο, μόνον όταν γνωρίζουμε την ύπαρξή της και την αντιμετωπίζουμε έγκαιρα και σωστά. Αντιθέτως, η άγνοια χειροτερεύει την ειδική μαθησιακή δυσκολία που εμφανίζεται στην ανάγνωση στα παιδιά (πολύ αργή, με πολλά λάθη, άλλα βλέπουν και άλλα διαβάζουν, δε χρωματίζουν τη φωνή τους, πηδούν σειρές, κομπιάζουν, επαναλαμβάνουν, προσθέτουν ή αφαιρούν συλλαβές ή αντικαθιστούν λέξεις σε τέτοιο σημείο ώστε μερικές φορές άλλη λέξη να βλέπουν και άλλη να διαβάζουν), στην τρομερή ανορθογραφία (μολονότι γνωρίζουν τους γραμματικούς κανόνες, δυσκολεύονται να τους εφαρμόσουν, με πολλά γραμματικά λάθη, κολλούν τις λέξεις, παραλείπουν τα σημεία στίξης και ξεχνούν να βάζουν τόνους. Μπορούν ακόμη και να γράψουν 3 φορές την ίδια λέξη στην ίδια πρόταση με 3 διαφορετικούς τρόπους). Υπάρχουν βέβαια και άλλα λιγότερο συχνά συμπτώματα, όπως η καθρεπτική γραφή, π.χ. 3 – ε, 9 – ρ (βλέπε εικόνα 1), η οποία εμφανίζεται συχνότερα στις λατινογενείς γλώσσες, αλλά σπανίως στην Ελληνική. Μπορούν ακόμη και να γράψουν 3 φορές το ίδιο γράμμα, αριθμό ή την ίδια λέξη στην ίδια πρόταση με 3 διαφορετικούς τρόπους.
Επίσης, παρουσιάζουν προβλήματα στην αποστήθιση (π.χ. προπαίδεια), μερικές φορές στα μαθηματικά (πράξεις), ενώ έχουν ιδιαιτέρως σημαντικά προβλήματα στις ξένες γλώσσες, καθώς στη μεταφορά της σκέψης στο γραπτό. Έχουν άνιση κατανομή ικανοτήτων (π.χ. υπερτερούν στα πρακτικά, στα εφαρμοσμένα, ενώ υστερούν στα γλωσσικά) σε αντίθεση με το μέσο παιδί, του οποίου οι ικανότητες είναι ίσα κατανεμημένες. Είναι πολύ καλύτεροι στα προφορικά από τα γραπτά και στα πρακτικά από τα θεωρητικά μαθήματα. Η πνευματική τους ικανότητα είναι ανώτερη από την αντίστοιχη σχολική τους επίδοση, η οποία είναι ανομοιογενής.
Η δυσλεξία είναι ιδιαίτερα παραπλανητική, γιατί δε φαίνεται στην καθημερινή προφορική επικοινωνία αφού τα παιδιά αυτά δεν παρουσιάζουν προβλήματα λόγου και συχνά έχουν εξαιρετική λογική και ευφυΐα. Δηλαδή, στη δυσλεξία δεν υπάρχει πρόβλημα προφορικού ή καθαρότητας λόγου και συνεπώς δεν τίθεται θέμα λογοθεραπείας ούτε στη διάγνωση και ασφαλώς ούτε στην αντιμετώπιση, η οποία διεθνώς είναι ψυχο-εκπαιδευτική και ως εκ τούτου πραγματοποιείται μόνον από εξειδικευμένους στις μαθησιακές δυσκολίες παιδαγωγούς και ψυχολόγους.
Οι παραπάνω δυσκολίες δεν προκαλούνται από αρνητικές νοητικές ή ψυχο-περιβαλλοντο -εκπαιδευτικές αιτίες, οι οποίες όμως μπορούν να ελαχιστοποιήσουν ή να μεγιστοποιήσουν τις συνέπειες της δυσλεξίας. Τα αίτιά της είναι νευρολογικά και συνήθως κληρονομικά. Διεθνώς, παρουσιάζεται, όπως και στη διάσπαση προσοχής, συχνότερα στα αγόρια απ’ ό,τι στα κορίτσια σε αναλογία 4 προς 1, ακόμη και σε μεγαλοφυή παιδιά.
Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι ιδιαίτερα κρυφές και παραπλανητικές, γιατί δε φαίνονται στην καθημερινή προφορική επικοινωνία, αφού δεν παρουσιάζονται με προβλήματα στον προφορικό λόγο (Δυσλεξία = πρόβλημα αργής και με λάθη ανάγνωσης. Δυσορθογραφία= ανορθόγραφος. Δυσαριθμησία= πρόβλημα στη μαθηματική λογική ή στις πράξεις) και η Διάσπαση Προσοχής, η Παρορμητικότητα (ανυπομονησία) και η Υπερκινητικότητα συχνότατα συνυπάρχουν.
Για τη διάγνωσή τους δύο είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις: 1) Τουλάχιστον κανονικό IQ, και 2) βιολογική αιτία. Δηλαδή, δε γίνονται, αλλά γεννιούνται έτσι».
* Έχουν προβλήματα αντιστροφών, αλληλουχίας και αποστήθισης;
«Συχνά αντιστρέφουν τη σειρά π.χ. των ημερών της εβδομάδας, των μηνών του χρόνου, των εποχών, τη σειρά των λέξεων μέσα σε μια πρόταση, κ.λπ. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη σοβαρότερο όταν πρέπει να θυμούνται την αντίστροφη σειρά των προαναφερθέντων. Λιγότερο συχνά παρουσιάζουν σύγχυση προσανατολισμού-κατεύθυνσης, λόγω της δυσκολίας διάκρισης του αριστερά-δεξιά και των προβλημάτων στο να ακολουθούν προφορικές οδηγίες. Ακόμη παρουσιάζουν προβλήματα στη βραχύχρονη μνήμη και στην αλληλοδιαδοχή, στην αποστήθιση ποιημάτων και τραγουδιών.
Συχνά τους χαρακτηρίζει συναισθηματική ανωριμότητα, η οποία εκφράζεται και με την προτίμηση να παίζουν με παιδιά μικρότερης ηλικίας. Επίσης παρουσιάζουν και ορισμένα ιατρικά προβλήματα, όπως αλλεργίες, άσθμα, κεφαλόπονους και κοιλόπονους, που στη σχολική ηλικία κυρίως οφείλονται στο υψηλό άγχος που τους δημιουργεί η ταπεινωτική αποτυχία στο σχολείο. Οι δυσλεξικοί συνήθως έχουν ανώτερες ικανότητες αντίληψης χώρου και δημιουργικής σκέψης».
* Ποια είναι τα πρώιμα συμπτώματα;
«Επειδή η δυσλεξία είναι κυρίως κληρονομική, υπάρχει από τη γέννα. Συνεπώς υπάρχει και μπορεί να εντοπιστεί από την προσχολική ηλικία. Τα πιθανά συμπτώματα που πρέπει να προσέχουμε στην προσχολική ηλικία και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού είναι και τα εξής: κληρονομικότητα, δυσκολίες συγχρονισμού ή συντονισμού πράξεων (σχοινάκι, κεφαλιές στο ποδόσφαιρο) και διατήρησης ρυθμού-ρυθμικών κινήσεων (βηματισμός, χορός, χρονισμός). Ακόμη, τα δυσλεξικά παιδιά παρουσιάζουν προβλήματα αλληλοδιαδοχής, όπως βραδύτερη μάθηση της αυτόματης εκτέλεσης διάφορων αλληλοδιαδοχικών κινήσεων-ενεργειών (ντύσιμο, δέσιμο κορδονιών).
Το σημαντικότερο προγνωστικό, βιολογικό σημάδι της δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία είναι η λανθασμένη οφθαλμοκίνηση, που ανιχνεύεται με το “Τεστ Παυλίδη”».
* Σε τι διαφέρουν οι έξυπνοι δυσλεξικοί από τα άτομα με γενική μαθησιακή καθυστέρηση;
«Για να υπάρχει η δυσλεξία πρέπει να έχει τελείως διαφορετική αιτιολογία και εξέλιξη από τη γενική μαθησιακή καθυστέρηση, η οποία οφείλεται σε χαμηλή ευφυΐα, σε αρνητικούς ψυχο-περιβαλλοντολογικούς παράγοντες (π.χ. ψυχολογικά προβλήματα, αδιάφορο ή μειονεκτικό οικογενειακό περιβάλλον, κ.λπ.) ή σε συνδυασμό των παραπάνω. Αντίθετα, η δυσλεξία εξ ορισμού δεν προκαλείται ποτέ από νοητικο-ψυχο- περιβαλλοντο- εκπαιδευτικούς παράγοντες αλλά οφείλεται σε βιολογικά, συνήθως κληρονομικά αίτια. Οι δυσλεξικοί έχουν ειδική μαθησιακή δυσκολία, δηλαδή συνήθως υστερούν μόνο στα γλωσσικά μαθήματα και μόνον στα γραπτά, ενώ αντιθέτως τα παιδιά με γενική μαθησιακή καθυστέρηση υστερούν σε όλα τα μαθήματα, γραπτά και στα προφορικά».
* Διαφέρει η δομή του δυσλεξικού εγκεφάλου και δομικά και λειτουργικά;
«Ναι, ο δυσλεξικός εγκέφαλος υπερέχει στην οπτική σκέψη, γι’ αυτό και είναι ταχύτατος και εφευρετικός».
* Κάθε παιδί που είναι λίγο πιο «ζωηρό» από τα υπόλοιπα ή που δεν του αρέσει το διάβασμα, πάντοτε έχει κάποια διαταραχή;
«Ασφαλώς όχι. Πολλοί έχουμε λίγα ή περισσότερα από τα προαναφερθέντα συμπτώματα και σε διαφορετικό βαθμό. Η διαταραχή διαγιγνώσκεται μόνον αν κάποιος έχει τα περισσότερα συμπτώματα που καθορίζονται από τα διεθνή διαγνωστικά κριτήρια και όταν αυτά εμποδίζουν-δυσκολεύουν τη ζωή του σε διάφορους τομείς της καθημερινής του ζωής, π.χ. στο σχολείο, στο σπίτι, στην εργασία».
* Υπάρχει υπερδιάγνωση;
«Πιστεύω πως όχι. Η φαινομενική αύξησή της οφείλεται στην αυξημένη γνώση και στην ευαισθητοποίηση τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των γονέων. Οι βιολογικής αιτιολογίας διαταραχές εμφανίζονται με παρόμοια συχνότητα διεθνώς, π.χ. σχιζοφρένεια, Πάρκινσον, πολλαπλή σκλήρυνση. Βεβαίως, η υποκειμενική (=ανακριβής) διάγνωση της ΔΕΠΥ, διεθνώς, προκαλεί διαγνωστικά προβλήματα, με αλληλοαναιρούμενες διαγνώσεις. Το ζητούμενο για βιολογικής αιτιολογίας διαταραχές είναι η βιολογική-αντικειμενική πρόγνωση και διάγνωση, με βιολογικά τεστ, π.χ. με το διεθνώς μοναδικό βιολογικό “Τεστ Παυλίδη”».
* Το σχολείο σήμερα μπορεί να υποστηρίξει όσο πρέπει τα παιδιά με αυτές τις διαταραχές;
«Όχι όσο θα έπρεπε, διότι δεν εκπαιδεύουμε-μορφώνουμε δεόντως τους εκπαιδευτικούς μας στα πανεπιστήμια, ιδιαιτέρως για τη διάσπαση προσοχής (ΔΕΠΥ). Συνεπώς, η κυρίως ευθύνη βαρύνει εμάς, τους καθηγητές Πανεπιστημίου. Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν όλο και περισσότερα».
* Πώς πιστεύετε ότι θα έπρεπε να είναι δομημένο το σύγχρονο σχολείο, ώστε να “εκμεταλλεύεται” στο έπακρο αυτά τα ιδιαίτερα παιδιά;
«Με πληρέστερα ενημερωμένους και στενότερα συνεργαζόμενους γονείς και εκπαιδευτικούς, με ένα σχολείο που δεν επιτρέπει το bullying, που δε βασίζεται στην αποβλακωτική αποστήθιση, αλλά που καλλιεργεί την κριτική σκέψη, τον αλληλοσεβασμό, την αλληλοβοήθεια-αλληλοϋποστήριξη, όπου οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζονται τουλάχιστον από κατάλληλα εκπαιδευμένους ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και ειδικούς παιδαγωγούς».
Πρόγνωση: Τι είναι το “Τεστ Παυλίδη”
* Τι είναι το βιολογικό “Τεστ Παυλίδη” (Οφθαλμοκίνησης) που εσείς εφηύρατε στα τέλη του 1970, στην Αγγλία; Σε τι υπερέχει διεθνώς, ώστε οικογένειες να σας επισκέπτονται στην Ελλάδα, από πέντε ηπείρους και από 38 χώρες, και μάλιστα από τις πλέον προηγμένες;
«Είναι το μοναδικό διεθνώς βιολογικό τεστ το οποίο με υψηλή ακρίβεια προγιγνώσκει-διαγιγνώσκει αντικειμενικά τη δυσλεξία, τη διάσπαση προσοχής και την παρορμητικότητα (ανυπομονησία) και μάλιστα από την προσχολική ηλικία. Είναι ασφαλές και το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο εξεταζόμενος είναι να παρακολουθεί σιωπηλά με το βλέμμα του ένα φωτεινό ερεθισμό στην οθόνη του Η/Υ, ενώ ταυτόχρονα κάθε 1 χιλιοστό του δευτερολέπτου με ακρίβεια καταγράφεται και αναλύεται η οφθαλμοκίνηση και μέσω αυτής γνωρίζουμε αν και σε ποιο βαθμό έχει δυσλεξία ή διάσπαση προσοχής. Το “Pavlidis Test” είναι αναγνωρισμένο με διεθνείς πατέντες. Έχουν αποκτήσει το φωτο-ηλεκτρονικό μας σύστημα της Οφθαλμοκίνησης τα πλέον διεθνώς φημισμένα πανεπιστήμια, όπως τα Harvard, Boston, Penn State, Columbia, Δανίας, Φιλανδίας, κ.λπ.».
* Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του Τεστ και της Μεθόδου Παυλίδη σε σχέση με τα διεθνώς χρησιμοποιούμενα διαγνωστικά ψυχο-εκπαιδευτικά τεστ για τη δυσλεξία και με τα διαγνωστικά ερωτηματολόγια για τη ΔΕΠΥ;
«Διεθνώς, για να διαγνωστεί ο μαθητής ως δυσλεξικός, πρέπει να υστερεί στην ταχύτητα και στην ευχέρεια της ανάγνωσης τουλάχιστον κατά 1,5 έτος από τον μέσο όρο της τάξης του. Συνεπώς, μπορεί να διαγνωστεί ως δυσλεξικός το νωρίτερο μετά τα μέσα της Β’ Δημοτικού. Η διάγνωση με ψυχο-εκπαιδευτικά τεστ πραγματοποιείται από εξειδικευμένους ειδικούς παιδαγωγούς και ψυχολόγους, και είναι υποκειμενική (=ανακριβής). Η διάγνωση της ΔΕΠΥ είναι ακόμη πιο υποκειμενική (=ανακριβής) και πραγματοποιείται με ερωτηματολόγια που συμπληρώνουν οι εκπαιδευτικοί και κυρίως οι γονείς.
Το “Τεστ Παυλίδη” έχει τα εξής σημαντικά πλεονεκτήματα:
– Δε βασίζεται στην ανάγνωση ή στη γραφή, αλλά σε σημαντικές βιολογικές-αντικειμενικές και ακριβείς μετρήσεις (οφθαλμοκίνηση). Άρα, μπορεί να εφαρμοστεί προσχολικά, για την ακριβή πρόγνωση της δυσλεξίας και τη διάγνωση της ΔΕΠΥ.
– Προλαμβάνει-μειώνει τις μαθησιακές δυσκολίες και τη ΔΕΠΥ, συνεπώς και τα σοβαρά δευτερογενή ψυχο-κοινωνικά προβλήματα (π.χ. χαμηλή αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, bullying) που δημιουργούν η ταπεινωτική, καθημερινή σχολική-μαθησιακή αποτυχία και η αρνητική-επικριτική συμπεριφορά στο σπίτι και συχνά στο σχολείο, λόγω άγνοιας.
Η πρόγνωση και η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση καθιστούν αποτελεσματικότερη την αντιμετώπιση».
* Θεραπεύονται ή αντιμετωπίζονται-βελτιώνονται η δυσλεξία και η διάσπαση προσοχής (ΔΕΠΥ);
«Αντιμετωπίζονται επιτυχώς, ιδιαιτέρως αν προγνωστούν από την προσχολική ηλικία. Ποτέ δεν είναι αργά, αλλά το χθες είναι προτιμότερο από το σήμερα και αυτό από το αύριο. Οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχή-αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι η ακριβής διάγνωση, η κατανόηση της δυσκολίας-διαταραχής, η αποδοχή της, η εξατομικευμένη θεραπεία-αντιμετώπιση, η δυναμική-συνεχής προσαρμογή της ανάλογα με την πρόοδο και η ψυχο-κοινωνική υποστήριξη. Η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση είναι η εξατομικευμένη (για το κάθε παιδί ανάλογα με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του που προκύπτουν-καθοδηγούνται από την ακριβή διάγνωση.
Διεθνώς, η αντιμετώπιση της δυσλεξίας είναι ψυχο-εκπαιδευτική και πραγματοποιείται από εξειδικευμένους ψυχολόγους και ειδικούς παιδαγωγούς, ενώ της ΔΕΠΥ είναι φαρμακευτική (με ανεπιθύμητες παρενέργειες) και ψυχολογική, ιδίως με την αποτελεσματική γνωστικο-συμπεριφορική θεραπεία και με τη βιοανάδραση-biofeedback, ιδιαιτέρως το οφθαλμοκινητικό biofeedback.
Η αντιμετώπιση με τη Μέθοδο Παυλίδη (με πολυμέσα και tablets) έχει αποδειχτεί από εκτεταμένες έρευνες γνωστών αγγλικών πανεπιστημίων ότι είναι αποτελεσματικότερη περισσότερο από 6 φορές στην ορθογραφία και 8 φορές στην παράλειψη τόνων, από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στα ελληνικά σχολεία.
Άρα, η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση και η εξατομικευμένη αντιμετώπιση με βεβαιότητα βελτιώνουν σημαντικά τόσο τις μαθησιακές δυσκολίες όσο και τις δευτερογενείς ψυχοκοινωνικές δυσκολίες των παιδιών μας. Τους οδηγούμε από την αποτυχία στην επιτυχία και από τη δυστυχία στην ευτυχία».
Διάσπαση προσοχής: Συμπτώματα και υποκατηγορίες
* Τι είναι η διάσπαση προσοχής και ποια είναι τα συμπτώματά της;
«Διάσπαση προσοχής – ΔΕΠΥ (πρόβλημα αυτοσυγκέντρωσης, συμπεριφοράς, αυτοελέγχου και οργάνωσης): Εμφανίζεται στο 10-11% στα παιδιά σχολικής ηλικίας και από αυτούς το 70% εξακολουθεί να παρουσιάζει τα συμπτώματα και στην ενήλικη ζωή.
Η Διαταραχή της Ελλειμματικής Προσοχής, Παρορμητικότητας (ανυπομονησίας) και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) αποτελείται από τρεις υποκατηγορίες που συνήθως συνυπάρχουν:
1. Διάσπαση προσοχής (πρόβλημα αυτοσυγκέντρωσης, αφηρημένος, ονειροπόλος, ανοργάνωτος, ξεχασιάρης, διασπάται εύκολα από εξωτερικούς ερεθισμούς. Μειωμένες επιδόσεις στο σχολείο και αργότερα στην εργασία, λόγω κακοδιαχείρισης του χρόνου).
2. Παρορμητικότητα (ανυπόμονος, προβλήματα αυτοελέγχου, έντονος θυμός και οργή, διακόπτει τους άλλους, δεν μπορεί να περιμένει στη σειρά, πριν σκεφτεί ενεργεί, ριψοκίνδυνος).
3. Υπερκινητικότητα (αεικίνητος, πειραχτήρι, ζιζάνιο, ενοχλητικός). Εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια.
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των ατόμων με διάσπαση προσοχής και δυσλεξία, με την οποία συχνότατα συνυπάρχει, είναι η κακοδιαχείριση και η αντίληψη του χρόνου.
Δυστυχώς, διεθνώς, τόσο η δυσλεξία και οι άλλες ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, όπως και η διάσπαση προσοχής, διαγιγνώσκονται υποκειμενικά, γι’ αυτό οι διαγνώσεις συχνά είναι διαφορετικές-αντικρουόμενες. Μόνον αντικειμενικά, βιολογικά τεστ μπορούν να επιτύχουν αξιόπιστη και έγκαιρη διάγνωση, ακόμη και πρόγνωση από την προσχολική ηλικία, π.χ. με το μοναδικό διεθνώς βιολογικό τεστ, διεθνώς γνωστό ως “Τεστ Παυλίδη”».
* Είναι ανεξάρτητη διαταραχή ή συχνότατα συνυπάρχει με τη δυσλεξία και με τις άλλες ειδικές μαθησιακές δυσκολίες;
«Η δυσλεξία συνήθως συνυπάρχει με την επίσης νευρολογική, κληρονομική διαταραχή της διάσπασης προσοχής (ΔΕΠΥ). Η διάσπαση προσοχής εμφανίζεται συνήθως με μαθησιακά προβλήματα, αλλά μπορεί σπανίως να υπάρξει και χωρίς αυτά. Όταν όμως συνυπάρχουν, τότε το πρόβλημα γίνεται σοβαρότερο και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Με το κατάλληλο βιολογικό τεστ, όπως το “Τεστ Παυλίδη”, μπορούν δυσλεκτικοί να προγνωστούν-διαγνωστούν από την προσχολική ηλικία, αλλά το χθες είναι προτιμότερο του σήμερα και αυτό του αύριο.
Είναι επιτακτική ανάγκη η έγκαιρη και αντικειμενική βιολογική πρόγνωση-διάγνωση για να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά, τον αυτοέλεγχο, την κοινωνικότητα και τη σχολική επίδοση, ώστε να αποφύγουμε τα δευτερογενή ψυχοκοινωνικά προβλήματα (π.χ. χαμηλή αυτοπεποίθηση, δυσκολίες στις σχέσεις), που δημιουργούνται από την καθημερινή αποτυχία και από την αρνητική-επικριτική αντιμετώπιση στο σπίτι και στο σχολείο, λόγω άγνοιας.
Η βιολογική πρόγνωση από την προσχολική ηλικία (π.χ. με το ακριβές, βιολογικό “Τεστ Παυλίδη”) και η ακριβής, έγκαιρη διάγνωση οδηγούν στην εξατομικευμένη-αποτελεσματική αντιμετώπιση, στην αποφυγή των αρνητικών ψυχο-εκπαιδευτικών συνεπειών (π.χ. χαμηλή αυτοπεποίθηση) και από την αποτυχία στην επιτυχία».
