Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την μουσική και ειδικότερα με αυτήν τη δουλειά;
Θέλω, αρχικά, να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση. Η επιλογή μου, βέβαια, να απαντήσω γραπτά στις ερωτήσεις σας αποτέλεσε για μένα έναν δύσκολο δρόμο επικοινωνίας, γιατί απουσιάζει ο διάλογος, η συνομιλία. Για έναν χαοτικό χαρακτήρα, όμως είναι πεπερασμένος και ελλιπής τρόπος, καθώς δεν υπάρχουν σοφοί, αλλά «γηράσκοντες αεί διδασκόμενοι» μέσα από τον αντίλογο. Αυτά σαν μια μικρή εισαγωγή.
Θεωρώ ότι ο ήχος και η μουσική είναι η ουσία που ρέει από και προς το αυτί μας, «ους- ία». Μια ουσία που δεν βλέπουμε, δεν αγγίζουμε, δε γευόμαστε (χρώματα, εικόνες, ήχος απαλός βελούδινος, γλυκός κ.λπ.) Μια ουσία μαγική που βγαίνει από τον «μαγικό αυλό» οδηγώντας μας από την έκσταση και την νιρβάνα ως την απόλυτη σύζευξη με το θειο «σήκω ψυχή μου δώσε ρεύμα, βάλε στα όργανα φωτιά». Στα τρία μου χρόνια, το 1963, απέκτησα την πρώτη μου φυσαρμόνικα μαζί με ένα πλαστικό όπλο. Ακολούθησαν καραμούζες από καλάμι άγριας βρώμης και μια οκαρίνα από κέλυφος καβουριού. Τα πρώτα χειροποίητα παιχνίδια μαζί με μια σφεντόνα και ένα τόξο από τον καλό και ευαίσθητο πατέρα μου. Ο μικρός μάστορας είχε γεννηθεί μέσα μου. Είχα αποφασίσει τι θα γίνω όταν μεγαλώσω- θα έφτιαχνα παιχνίδια σαν αυτά που υπήρχαν πριν τον ηλεκτρισμό με τα οποία έπαιζαν τα παιδιά στο χωριό. Το ταξίδι μου σαν μικρός μάστορας είχε αρχίσει.
Ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος κατασκευαστής οργάνων;
Ό,τι αγαπάς το μαθαίνεις εύκολα. Εκτός από υλικά και εργαλεία, απαιτούνται δεξιότητες και φαντασία, ευαισθησία. Και νομίζω πως η ανάγκη να εκφράσεις τα συναισθήματά σου στη μούσα που σε ενέπνευσε, αυτή η ανάγκη οξύνει τη φαντασία, σε κάνει δημιουργό, κάτι σαν ποιητή- μεγάλη λέξη θα μου πεις- που παράγει έργο για το δήμο, που παράγει συναισθήματα. Η γνώση των υλικών, η φυσική και η γεωμετρία, πάντα μαζί με την καλλιτεχνική αίσθηση, είναι τα συστατικά για να κατασκευάσεις ένα μουσικό όργανο ή πολύ περισσότερο να το δημιουργήσεις. Η διαρκής έρευνα, το πείραμα και η εμπειρία ανοίγουν δρόμους για να βελτιώνονται και να δημιουργούνται νέα. Από τα »ντέφια, νταούλια, κρόταλα» ως το βιολί, το πιάνο, την ύδραυλι διανύσαμε μεγάλες αποστάσεις σ” αυτήν τη διαδρομή. Η πινακίδα οδηγεί στο άπειρο.
Τι απαιτεί η δουλειά σας;
Θεωρώ ότι είμαι ερασιτέχνης, κάτι σαν εραστής της τέχνης με μπούσουλα φιλοσοφικό το «τα πάντα ρει». Επηρεασμένος από τον Αρχιμήδη και τον Tesla προσπαθώ να κατασκευάζω παιχνιδάκια που επαγωγικά θα εκπέμπουν μηνύματα που συγκινούν, αποβλέποντας σε μια κοινωνία που θέλει να κοινωνήσει τη μαγεία της τέχνης, χωρίς ανταγωνισμούς και έπαθλα, κάτι σαν τους «αυλικούς αγώνες». Μια κοινωνία μαγεμένη από τα μεγάλα κλασικά αριστουργήματα, τους ρυθμούς και τις μελωδίες της παράδοσης μέχρι το Jamming που είναι η επιταγή των καιρών με »One love, one heart. Let’s get together and be all right!» Σ” αυτήν τη διαδικασία πρωταγωνιστές είναι οι μουσικοί και ο πολιτισμός.
Για την κατασκευή ενός οργάνου είναι απαραίτητη η συνεργασία με τον μουσικό. Το όργανο πρέπει να είναι αρμονικό, ευκολόπαιχτο, ελαφρύ -θα ‘λεγα όταν συντονιστεί το βάρος του να μηδενίζεται – όμορφο, γερό και να ταιριάζει στην ψυχοσύνθεση του μουσικού. Χρειάζεται να έχει κανείς γνώσεις για τη μοριακή δομή των υλικών. Ξύλα, μέταλλα, κόκαλα, πλαστικά και δέρματα διαθέτουν μοριακή δομή που προσδιορίζει την ιδιοσυχνότητα τους. Επίσης, πρέπει να λάβει κανείς υπόψη το μέγεθος (μήκος-πλάτος- πάχος), το σχήμα και τις συνθήκες στις οποίες θα εκτίθενται τα όργανα (σε κρύο-ζέστη υγρασία κ.τ.λ.), συνθήκες που ποικίλουν και μεταβάλλονται. Καθώς και να διαθέτει κατάλληλες κόλλες και βερνίκια. Μαζί με τη γνώση για γεωμετρία (σχήμα, γωνίες, επίπεδα, κοιλότητες κ.τ.λ.) και για τη φυσική για τις δυνάμεις που ασκούνται για να συνθέσουν ένα ευαίσθητο όργανο, ανάλογου, ισάξιου του κορυφαίου οργάνου του σώματος του κάθε Όντος, του ΩΤΟΣ. Ο μελωδικά και αρμονικά ταλαντούμενος αέρας διεγείρει το τύμπανο του αυτιού και αρχίζει το ταξίδι σε μυστικές πλευρές του σύμπαντος των λεπτών συναισθημάτων. Σπουδαίο και σημαντικό είναι, επίσης, να δίνουμε ζωή σε παλιά, εγκαταλελειμμένα όργανα, να τα βγάλουμε από τον ύπνο. Και κάτι άλλο, πρέπει να διαχειριστούμε τα άχρηστα υλικά για παραγωγή τέχνης και να αναζητήσουμε νέα υλικά.
Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο που γράφετε.
Τα υλικά παράγουν κάποιο ηχόχρωμα που εκφράζει τα συναισθήματα, την ψυχολογία και κυρίως τον πολιτισμό των λαών στο διάβα της ιστορίας. Κρόταλα και κραυγές κυριαρχούν στην πρωτόγονη περίοδο. Ακολουθούν απλά όργανα από καρπούς, φυτά, ζώα και οι πρώτες μελωδίες. Αργότερα, με τα εργαλεία και την βελτιωμένη ικανότητα επεξεργασίας των υλικών κατασκευάζονται πιο σύνθετα όργανα, για να εκφράσουν άλλες ανάγκες επικοινωνίας και έκφρασης συναισθημάτων, ανάλογων του πολιτιστικού επιπέδου. Κάνοντας μια παρένθεση, εξηγώντας την εξέλιξη των χορδών για παράδειγμα, θα δούμε ότι εξαιρετικά όργανα της αρχαιότητας, όπως η λύρα, η κιθάρα, η πανδουρίδα φτιάχνονται με χορδές από έντερα ζώων ή ίνες κάποιων φυτών. Ο ήχος που ήταν ικανά να παράγουν προσέφερε αρμονικές, γλυκές, βελούδινες και -μαζί με τους αυλούς- μαγικές μελωδίες, οι οποίες προκαλούσαν τα ανάλογα συναισθήματα. Η μάχη είχε άλλους ήχους, επιβλητικούς, νταούλια, σείστρα κ.λπ. Περνώντας στη βιομηχανική επανάσταση έχουμε ατσάλι στις χορδές , σκληρότερα τα συναισθήματα.. Στην πορεία γίνονται πλαστικές οι χορδές, αρκετά πλαστικά τα συναισθήματα. Μετά γίνεται μεταλλικός ο ήχος, πιο έντονα τα ντεσιμπέλ και οι παραμορφώσεις. Ηλεκτρικός ο ήχος. Οργή και rock τα συναισθήματα. Μέσα σ’ αυτήν τη διαδρομή γεννιέται το μπουζούκι. Εκφράζει τα συναισθήματα και καταχτά την πρώτη θέση στην καρδιά του Έλληνα. Κατασκευαστικά είναι ένα υπέροχο όργανο με υπέροχο ήχο που σολιστικά βρίσκεται ψηλά στη λίστα. Τη διαδρομή αυτή και την εξέλιξή του κατασκευαστικά και μουσικά προσπαθώ να παρουσιάσω.
Πώς μπορεί κάποιος να διδαχτεί την τέχνη της κατασκευής οργάνων;
Η οργανοποιία προϋποθέτει καλλιτεχνική ευαισθησία, ιδιαίτερα στον ηχο, δεξιότητες μέχρι χειρουργικής ακρίβειας, επαφή με τη φύση και σχέση με τα υλικά, πρακτικές γνώσεις φυσικής και γεωμετρίας και τέλος πολλή φαντασία. Στην κατασκευή οργάνων αρκεί ένας καλός μάστορας ή κάποιο εργαστήριο-εργοστάσιο. Το σίγουρο ειναι οτι η οργανοποιία θέλει ταλέντο. Από τα παλιά χρόνια ήταν τέχνη που έκρυβε καλά τα »μυστικά και ντοκουμέντα». Τυχερός ο κάλφας αν κατάφερνε να »κλέψει» την τέχνη. Πολλές φορές την έδινε προίκα στην κόρη. Ικανοί οργανοποιοί ήταν κυρίως Αρμένιοι. Σχολές από ό,τι γνωρίζω δεν υπήρχαν. Στη γειτονική Ιταλία η σχολή της Κρεμώνα μεγαλουργούσε κατασκευάζοντας μαντολίνα, μάντολες και αποκρυπτογραφούσε τα »μυστικά» των Αμάτι, Γκουαρνέρι και Στρατιβάρι που κυνηγούν επίδοξοι σολίστες του κόσμου μέχρι τις μέρες μας. Στη χώρα μας μέχρι τη δημιουργία των ΤΕΙ οργανοποιίας -που δυστυχώς δεν παρήγαγαν ουσιαστικό αποτέλεσμα- λειτουργούσαν μεμονωμένα εργαστήρια χωρίς μαθητευόμενους. Με εξαίρεση κάποιες προσπάθειες (π.χ. στο πανεπιστήμιο της Αθήνας με το »εντευκτήριο», το εργαστήρι του Ροζ Ντέηλυ) η οργανοποιία ζούσε το δικό της »μεσαίωνα». Σήμερα έχουν λίγο αλλάξει τα πράγματα. Έχουμε άφθονη πληροφορία να φωτίσει αυτόν τον δύσκολο χώρο τέχνης και εύκολη πρόσβαση στα υλικά. Έτσι, όλο και περισσότεροι τολμούν. Και, βέβαια, στις μέρες μας έχουμε ικανούς και σπουδαίους κατασκευαστές, κυρίως όμως γύρω από το μπουζούκι. Υστερούμε στην κατασκευή σπουδαίων παραδοσιακών οργάνων. Πρέπει σε επίπεδο δήμων, σχολείων και συλλόγων να οργανώνονται σεμινάρια, κυρίως για την κατασκευή οργάνων που τείνουν να εξαφανιστούν. Να ενισχυθούν τα ΤΕΙ με οργανοποιούς και να δημιουργηθεί σχολή Ανωτάτου επιπέδου.
Την συνέντευξη πήραν οι μαθήτριες : Μάγια Γκλεζάκου , Δήμητρα Προκοπίου
