H Πύλη της Ξηράς κατασκευάστηκε το 1708 από το Γάλλο μηχανικό Λασάλ και διαδέχτηκε προγενέστερη πύλη της πρώτης Eνετοκρατίας. Aποτελούσε τη μοναδική είσοδο της κάτω πόλης από τη στεριά και μάλιστα η πύλη έκλεινε μετά τη δύση του ηλίου. Όποιος έμενε απ’ έξω ήταν αναγκασμένος να διανυκτερεύσει εκτός των τειχών, συνήθως στο προάστιο της Πρόνοιας. Mπροστά από την πύλη υπήρχε θαλάσσια τάφρος που περιέτρεχε τα ανατολικά τείχη της πόλης και η πρόσβαση στην πύλη γινόταν από κινητή ξύλινη γέφυρα.
Μπροστά από την Πύλη της Ξηράς, οι αρχές της πόλης παράδωσαν τα κλειδιά στον δεκαοχτάχρονο Βασιλιά Όθωνα, στις 25 Ιανουαρίου/6 Φεβρουαρίου του 1833.
Η κάτω πόλη του Ναυπλίου, που προστατευόταν από την Πύλη της Ξηράς, λεγόταν Βαρόσι (από την λέξη varos που σημαίνει προάστιο)
H Πύλη κατεδαφίστηκε σταδιακά από το 1894 έως το 1897. Γύρω στο 1894 καταχώθηκε και η τάφρος που την περιέτρεχε.
Aπό την Πύλη σώθηκαν μόνο λιγοστά αρχιτεκτονικά μέλη και γλυπτά, όπως το πέτρινο λιοντάρι της επίστεψής της, από το οποίο λείπουν το κεφάλι, τα φτερά και η ουρά, καθώς και η πλάκα με το οικόσημο του Bενετσιάνου διοικητή Γκριμάνι με τη χρονολογία 1708.
Σήμερα η εξωτερική όψη της πύλης έχει ανακατασκευαστεί, κατόπιν ειδικής μελέτης που έγινε για την αρχική της μορφή.
Η Ονομασία
Ωραία, την βλέπεις, την θαυμάζεις αλλά αμέσως σου γεννιέται μια απορία. Γιατί την ονομάζουν Πύλη της Ξηράς; Αφού όπου και να κοιτάξω γύρω μου, δεν υπάρχει πουθενά θάλασσα.
Και όμως, όσο και αν τώρα φαίνεται περίεργο, η πύλη αποτελούσε την μοναδική είσοδο της πόλης. Μπροστά από την πύλη υπήρχε ένας πλατύς υδάτινος δίαυλος, όπου προσάραζαν μικρά πλοία και καραβάκια. Ο δίαυλος ξεκινούσε από τα τείχη της Ακροναυπλίας αριστερά της πύλης και έφτανε μέχρι τον Ναύσταθμο του Ναυπλίου (σημερινό Κολυμβητήριο).
Η σημασία της μεγάλη για την εποχή. Η πύλη έκλεινε μετά την δύση του ηλίου και τα μέτρα ήταν αυστηρά. Όποιος δεν την προλάβαινε ανοικτή, απαγορευόταν να εισέλθει στην πόλη και αναγκαστικά διανυκτέρευε απ΄έξω. Από την εσωτερική της πλευρά, υπήρχε στρατιωτικό φυλάκιο το οποίο φρουρούσε την πύλη.
