Στο προηγούμενο άρθρο μας κάναμε γνωστό τον όρο του agency και πώς αφορά την αυτονομία των παιδιών κατά τη διάρκεια της εξελικτικής τους πορείας.
Μέσα από δυο απτά παραδείγματα φανερώθηκε το πώς παγιωμένες πρακτικές ανάμεσα στην οικογένεια μπορεί να περνούν λανθασμένα μηνύματα στο παιδί, μηνύματα που στην πραγματικότητα ούτε οι ίδιοι οι γονείς θα ήθελαν να περάσουν. Στο παρόν άρθρο θα αναλυθούν ακόμα δύο παραδείγματα, στα οποία οι γονείς προσπαθούν για το καλό του παιδιού να επιβάλλουν την άποψη τους.
Ο πατέρας λέει στον γιο του: Θα γραφτείς ποδόσφαιρο και όχι θεατρικό εργαστήρι. Έτσι λέμε εμείς που είμαστε οι γονείς σου και γνωρίζουμε καλύτερα το καλό σου.
Στο παράδειγμα ο πατέρας λέει στο γιο να κάνει κάτι επειδή το λέει ο γονιός του. Ο γονιός δεν χρησιμοποιεί δηλαδή κάποιο επιχείρημα αλλά την επίκληση στην αυθεντία και το δίκαιο του ισχυρού, το γεγονός δηλαδή ότι κάτι πρέπει να γίνει επειδή το λέει ο ισχυρότερος και αυτός που & ξέρει καλύτερα" το συμφέρον του άλλου. Κάτι τέτοιο θα δυσκολέψει το παιδί στο μέλλον να υπερασπίζεται τη θέση του απέναντι σε μορφές εξουσίας.
Για παράδειγμα μπορεί να δυσκολεύεται να διεκδικήσει το δίκιο του ή την αμοιβή που του αναλογεί. Πρόκειται δηλαδή να βρίσκει πολύ πιο δύσκολο να αντιπαρατεθεί και να διαπραγματευτεί με την εξουσιαστική μορφή (καθηγητής, αφεντικό κτλ). Η εξουσία μπορεί να έχει και συμβολική μορφή όπως μια κατάσταση που προκύπτει ξαφνικά ή επιβάλλεται άνωθεν, η λεγόμενη ανωτέρα βία. Ένα παιδί με μειωμένο agency είναι πιθανό σαν ενήλικας να χαώνεται και να μην μπορεί να οργανωθεί -προετοιμαστεί κατάλληλα όταν χρειάζεται να είναι πιο ευέλικτο
σε καταστάσεις.
Η μάνα λέει στο παιδί: Κάθε Χριστούγεννα πρέπει να πηγαίνεις στο πατέρα σου. Το έχουμε συμφωνήσει από όταν ήσουν μικρός που χωρίσαμε, πάντα έτσι γινόταν. Θα πας, θες δε θες.
Στο παράδειγμα έρχεται το επιχείρημα της παράδοσης, το ότι δηλαδή κάθε τόσο γίνεται κάτι με συγκεκριμένο τρόπο και πρέπει χάριν αυτής της συνήθειας να συνεχίσει να γίνεται. Οι παραδόσεις είναι συχνά και πολιτισμικού-θρησκευτικού τύπου ή συνήθειες της οικογένειας.
Ωστόσο, η παράδοση δεν υπάρχει για να αναπαράγεται στείρα, αλλά για να έρχεται το
παρελθόν σε διάλογο με το παρόν. Οι ανάγκες των ανθρώπων αλλάζουν, το ίδιο και οι
παραδόσεις. Οι κανόνες είναι για να κατευθύνουμε εμείς τη ζωή μας εκεί που θέλουμε, όχι για να την κατευθύνουν αυτοί.
Είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί τί είναι οι άνθρωποι με αυξημένο agency και τί όχι. Οι άνθρωποι αυτοί καταφέρνουν να έχουν καλύτερη επαφή με τα εσωτερικά τους βιώματα και να τα εκφράζουν, διεκδικώντας έτσι μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Είναι ικανοί να είναι ευέλικτοι σε δύσκολες καταστάσεις και να διεκδικούν τη θέση τους.
Αυτό δε σημαίνει πως αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να καταφέρνουν ό,τι βάλουν στόχο ή ότι είναι κάποιου είδους υπεράνθρωποι, ούτε ότι όποιο άτομο θεωρείται πετυχημένο (ένας πολύ γενικός όρος) έχει υψηλό agency. Υπενθυμίζεται πως το άρθρο δεν έχει σκοπό να υποτιμήσει τις απόψεις των γονιών για το συμφέρον του παιδιού τους, αλλά να κάνει πιο σαφή τα όρια του κατά πόσο οι αποφάσεις που παίρνουν οι άνθρωποι από παιδιά είναι συνειδητές και συναινετικές.
Δεν είναι απαραίτητο η άποψη του παιδιού να γίνει δεκτή. Αν το παιδί όμως δεν μάθει από το σπίτι του ότι οι απόψεις του γίνονται σεβαστές ακόμα κι όταν δε γίνονται δεκτές, δεν θα έχει αυτοσεβασμό σαν ενήλικας και πιθανότατα θα εμπλακεί σε κακοποιητικές σχέσεις και πλαίσια.
Ο Δημήτρης Γερανιός είναι Ψυχολόγος Παν. Κρητης με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και Σχεσιακός Ψυχαναλυτικός Ψυχοθεραπευτής. Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο στο Ναύπλιο.
Στοιχεία επικοινωνίας
Δημήτρης Γερανιός
Ψυχολόγος Παν. Κρήτης (BSc)
Σχεσιακός Ψυχαναλυτικός Ψυχοθεραπευτής (PgD)
τηλ: 697 971 4110
www.dimitrisgeranios.com
Ναυάρχου Κουντουριώτη 10, (πλησίον νοσοκομείου) Ναύπλιο
