Ίρια, Δεκαετία ‘30. Στο κέντρο του χωριού οι περίφημοι Λαγκαδινοί μαστόροι ξεκινούν το χτίσιμο του πετρόμυλου με πέτρα πελεκημένη στο χέρι και ξύλο.
Αξιοποιούν τα μοναδικά στοιχεία του τόπου, τον ήλιο και τον αέρα και εφαρμόζουν αρχές που παραπέμπουν στη σύγχρονη βιοκλιματική αρχιτεκτονική, σε μια εποχή που ο όρος δεν υπήρχε.
Ο πετρόμυλος ξεκινά τη λειτουργία του «5-12-1939» η ημερομηνία χαράσσεται στο δάπεδο μαζί με τα στοιχεία του ιδιοκτήτη και του τεχνίτη. Οι μυλόπετρες λειτουργούν με μηχανή πετρελαίου, «άλεσις καθ΄εκάστη, ήλιο με ήλιο» καθώς μόνο το φυσικό φως επέτρεπε τη λειτουργία του μύλου, αλλά και την κυκλοφορία του κόσμου στο χωριό.
Ο πετρόμυλος λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του ’60, ταυτίζοντας την παρουσία του με την τοπική οικονομική και κοινωνική ιστορία, αλλά και με ταραγμένες περιόδους της ελληνικής ιστορίας, τον πόλεμο, την κατοχή, τον εμφύλιο.
Γύρω στο 1965 ο μύλος σταμάτησε τη λειτουργία του, το κτήριο σφραγίστηκε και σοβατίστηκε, έγινε μια συνηθισμένη αποθήκη. Το 2017 ξεκίνησε η αποκατάσταση του κτηρίου και οι εργασίες συντήρησης και ανάδειξης των μοναδικών στοιχείων του. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός διατηρήθηκε, η πέτρα αποκαλύφθηκε και ο χώρος είναι έτοιμος να υποδεχθεί τον επισκέπτη «ήλιο με ήλιο», μια γνωριμία με την παράδοση και την τοπική ιστορία.
