Οι Αιτίες της Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Κρίσης του 2008 – Τι Προκάλεσε Αλήθεια την Κρίση;
Της Kimberly Amadeo
Σε μετάφραση της Γκέλης Ντηλιά
Η χρηματοπιστωτική κρίση προκλήθηκε πρωτίστως από την απορρύθμιση στον
χρηματοπιστωτικό κλάδο. Αυτή επέτρεψε στις τράπεζες να ασχοληθούν με διαπραγμάτευση hedge fund με παράγωγα προϊόντα. Τότε οι τράπεζες απαίτησαν περισσότερα ενυπόθηκα δάνεια για να υποστηρίξουν την επικερδή πώληση αυτών των παραγώγων. Δημιούργησαν δάνεια που περιλάμβαναν μόνο τους τόκους που έγιναν προσιτά σε επισφαλείς δανειολήπτες.
Το 2004, η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ [ΣτΜ:FED] αύξησε το επιτόκιο ενδοτραπεζικού
δανεισμού καθώς τα επιτόκια αυτών των νέων ενυπόθηκων δανείων επανακαθορίστηκαν . Οι τιμές αγοράς ακινήτων άρχισαν να πέφτουν το 2007, επειδή η προσφορά ξεπέρασε την ζήτηση. Αυτό παγίδευσε τους ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα πληρωμών, αλλά ούτε και μπορούσαν να πουλήσουν το ακίνητό τους. Όταν οι αξίες των παραγώγων κατέρρευσαν, οι τράπεζες σταμάτησαν τον μεταξύ τους δανεισμό. Αυτό δημιούργησε την χρηματοπιστωτική κρίση που οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση.
Απορρύθμιση
Το 1999, ο Νόμος Glass-Leach-Bliley , επίσης γνωστός ως νόμος Εκσυγχρονισμού
Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών, ανακάλεσε τον νόμο Glass-Steagall του 1933. Η ανάκληση επέτρεψε στις τράπεζες να χρησιμοποιούν καταθέσεις για να επενδύσουν σε παράγωγα. Οι τραπεζικοί κύκλοι είπαν ότι χρειάζονταν αυτή την αλλαγή για να ανταγωνιστούν με αλλοδαπές χρηματοπιστωτικές εταιρίες. Υποσχέθηκαν να επενδύουν μόνο σε τίτλους χαμηλού ρίσκου για να προστατέψουν τους πελάτες τους.
Τον επόμενο χρόνο, ο νόμος Εκσυγχρονισμού Προθεσμιακών Συμβολαίων Βασικών
Εμπορευμάτων εξαίρεσε τις συμβάσεις αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου [ΣτΜ: CDS] και άλλων παραγώγων από τις ρυθμίσεις. Η ομοσπονδιακή νομοθεσία κατάργησε τους πολιτειακούς νόμους που είχαν προηγουμένως απαγορεύσει αυτό το είδος διακύβευσης.
Συγκεκριμένα εξαίρεσε την διαπραγμάτευση παραγώγων ενέργειας.
Ποιος έγραψε και συνηγόρησε υπέρ της ψήφισης και των δύο νομοσχεδίων; Ο Γερουσιαστής του Τέξας Phil Gramm, Πρόεδρος της Επιτροπής της Γερουσίας για τις Τραπεζικές, Στεγαστικές, και Αστικές Υποθέσεις. Αφουγκράστηκε τους κύκλους της ενεργειακής εταιρείας, Enron.
Η γυναίκα του Γερουσιαστή Gramm, η οποία προηγουμένως κατείχε την θέση της Προέδρου της Επιτροπής Συναλλαγών Προθεσμιακών Συμβολαίων Βασικών Εμπορευμάτων, ήταν μέλος του συμβουλίου της Enron. Η Enron ήταν μεγάλος χορηγός στις καμπάνιες του Γερουσιαστή Gramm. Ο Πρόεδρος της FED Alan Greenspan και πρώην Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών Larry Summers επίσης άσκησαν πίεση για την ψήφιση των νομοσχεδίων.
Η Enron ήθελε να ασχοληθεί με διαπραγματεύσεις παραγώγων χρησιμοποιώντας δικές της διαδικτυακές ανταλλαγές προθεσμιακών συμβολαίων. Η Enron υποστήριξε ότι ανταλλαγές παραγώγων συναλλάγματος έδιναν σε χρηματοπιστωτικές εταιρίες του εξωτερικού ένα άδικο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Οι μεγάλες τράπεζες είχαν τους πόρους να εξελιχθούν στη χρήση αυτών των περίπλοκων παραγώγων. Οι τράπεζες με τα πιο περίπλοκα χρηματοπιστωτικά προϊόντα έβγαλαν τα περισσότερα χρήματα. Αυτό τους επέτρεψε να εξαγοράσουν μικρότερες, πιο ασφαλείς τράπεζες. Μέχρι το 2008, κάποιες από αυτές τις μεγάλες τράπεζες έγιναν πολύ μεγάλες για να πτωχεύσουν.
Τιτλοποίηση
Πώς προχώρησε η τιτλοποίηση; Πρώτα, τα κερδοσκοπικά επενδυτικά ταμεία και οι υπόλοιποι πούλησαν τιτλοποιημένα εμπορικά ενυπόθηκα δάνεια, τίτλους χρέους με αντίκρισμα και άλλα παράγωγα. Ένα τιτλοποιημένο εμπορικό ενυπόθηκο δάνειο είναι ένα χρηματοπιστωτικό προϊόν του οποίου η τιμή είναι βασισμένη στην αξία των υποθηκών που χρησιμοποιούνται ως αντίκρισμα. Μόλις λάβετε δάνειο από μια τράπεζα, αυτή το πουλάει σε ένα hedge fund στην δευτερογενή αγορά.
Το hedge fund τότε δεσμεύει το δάνειό σας μαζί με πολλά άλλα παρόμοια δάνεια.
Χρησιμοποίησε μαθηματικά μοντέλα για να καταλάβει πόσο αξίζει η δέσμευση βασισμένη σε διάφορους παράγοντες. Αυτοί περιλάμβαναν τις μηνιαίες πληρωμές, το συνολικό οφειλόμενο ποσό, την πιθανότητα μελλοντικής εξόφλησης και μελλοντικές τιμές ακινήτων. Το hedge fund τότε πουλάει τα τιτλοποιημένα εμπορικά ενυπόθηκα δάνεια σε επενδυτές.
Από τη στιγμή που η τράπεζα πούλησε το δάνειό σας, μπορεί να συνάψει νέα δάνεια με τα χρήματα που εισέπραξε. Μπορεί ακόμη να εισπράξει τα πληρωτέα ποσά αλλά τα στέλνει μαζί στο hedge fund που το στέλνει στους επενδυτές τους. Φυσικά, όλοι παίρνουν ένα μερίδιο στην πορεία, το οποίο είναι ένας λόγος που ήταν τόσο δημοφιλές. Ήταν βασικά χωρίς ρίσκο για την τράπεζα και το hedge fund.
Οι επενδυτές πήραν κάθε ρίσκο αθέτησης αποπληρωμής δανείων, αλλά δεν ανησύχησαν για το ρίσκο επειδή είχαν ασφάλεια, που ονομάζεται CDS. Αυτά πουλήθηκαν από αξιόπιστες ασφαλιστικές εταιρίες όπως η American International Group. Χάρη σε αυτήν την ασφάλεια, οι επενδυτές βιάστηκαν να αποκτήσουν παράγωγα. Με τον καιρό, όλοι τα κατείχαν, συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών ταμείων, μεγάλων τραπεζών, hedge funds και ακόμη και ιδιωτών επενδυτών. Μερικοί από τους μεγαλύτερους κατόχους ήταν οι Bear Stearns, Citibank και Lehman Brothers.
Ένα παράγωγο προερχόμενο από τον συνδυασμό τόσο του real estate όσο και των ασφαλειών ήταν πολύ επικερδές. Όσο η ζήτηση για αυτά τα παράγωγα αυξήθηκε, το ίδιο έγινε και με τη ζήτηση των τραπεζών για ολοένα και περισσότερα ενυπόθηκα δάνεια που στήριζαν τους τίτλους. Για να καλύψουν αυτή τη ζήτηση, τράπεζες και μεσίτες δανείων πρόσφεραν στεγαστικά δάνεια σχεδόν σε οποιονδήποτε.
Οι τράπεζες προσέφεραν επισφαλή δάνεια επειδή έβγαλαν τόσο πολλά χρήματα από τα
παράγωγα, αντί από τα ίδια τα δάνεια.
Η Ανάπτυξη των Επισφαλών Δανείων
Το 1989, ο νόμος Μεταρρύθμισης, Ανάκαμψης και Επιβολής Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων (FIRREA) επιτάχυνε την επιβολή του νόμου Κοινοτικής Επανεπένδυσης (CRA). Ο νόμος αυτός επιχείρησε να εξαλείψει την «πρακτική αποκλεισμού δανεισμού» των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Αυτή η πρακτική είχε συμβάλλει στην ανάπτυξη των γκέτο τη δεκαετία του 1970.
Οι νομοθέτες τώρα δημοσίως κατέτασσαν τις τράπεζες ως προς το πόσο αποτελεσματικά αυτές ενέκριναν δάνεια σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Οι Οργανισμοί Fannie Mae [ΣτΜ:FNMA (Federal National Mortgage Association)] και Freddie Mac [ΣτΜ:FHLMC (Federal House Loan Mortgage Corporation)],[ΣτΜ: κυβερνητικές εταιρείες], διαβεβαίωσαν τις τράπεζες ότι αυτοί θα μπορούσαν να τιτλοποιήσουν αυτά τα επισφαλή δάνεια. Αυτό ήταν ο «ελκτικός» παράγων που συμπλήρωνε τον «απωθητικό» παράγοντα του CRA.
Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ Αύξησε τους Τόκους Δανειοληπτών Επισφαλών
Δανείων
Οι τράπεζες χτυπημένες σκληρά από την ύφεση του 2001 καλωσόρισαν τα καινούρια παράγωγα προϊόντα. Τον Δεκέμβριο του 2001, o Πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας (Federal Reserve) των ΗΠΑ Alan Greenspan μείωσε το επιτόκιο ενδοτραπεζικού δανεισμού στο 1.75%.11 Το μείωσε ξανά τον Νοέμβριο του 2002 στο 1.25%.12
Αυτό μείωσε επίσης τα επιτόκια των κυμαινόμενων έντοκων δανείων. Οι πληρωμές ήταν φθηνότερες επειδή τα επιτόκια ήταν βασισμένα σε βραχυπρόθεσμες αποδόσεις λογαριασμών του Υπουργείου Οικονομικών, οι οποίες είναι βασισμένες στο επιτόκιο ενδοτραπεζικού δανεισμού. Αλλά, αυτό μείωσε τα έσοδα των τραπεζών, τα οποία βασίζονταν αποκλειστικά στους τόκους των δανείων.
Πολλοί ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν μπορούσαν να διαθέσουν χρήματα για συμβατικά δάνεια ήταν πανευτυχείς που εγκρίθηκαν αυτά τα έντοκα δάνεια. Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό των επισφαλών δανείων υπερδιπλασιάστηκε, από 6% σε 14%, σε όλα τα δάνεια μεταξύ 2001 και 2007. Η δημιουργία τίτλων εμπορικών ενυπόθηκων δανείων και η δευτερογενής αγορά βοήθησαν να λήξει η ύφεση του 2001.
Επίσης δημιούργησε μια φούσκα τίτλων στην κτηματομεσιτική αγορά το 2005. Η ζήτηση για δάνεια ανέβασε την ζήτηση για στέγαση, με την οποία οι εργολάβοι προσπάθησαν να συμβαδίσουν. Με τόσο φθηνά δάνεια, πολλοί άνθρωποι αγόρασαν σπίτια ως επενδύσεις για να πουλήσουν καθώς οι τιμές συνέχισαν να ανεβαίνουν.
Πολλοί από αυτούς με δάνεια αναπροσαρμοζόμενου επιτοκίου δεν συνειδητοποίησαν ότι τα επιτόκια θα μπορούσαν επαναπροσδιοριστούν σε τρία με πέντε χρόνια. Το 2004, η FED ξεκίνησε να ανεβάζει τα επιτόκια. Μέχρι το τέλος της χρονιάς, το επιτόκιο ενδοτραπεζικού δανεισμού ήταν 2.25%. Μέχρι το τέλος του 2005, ήταν 4.25%. Μέχρι τον Ιούνιο του 2006, το επιτόκιο ήταν 5.25%. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων είχαν πληγεί με πληρωμές που δεν μπορούσαν ανταπεξέλθουν. Τα επιτόκια αυξήθηκαν πολύ πιο γρήγορα από τα προηγούμενα επιτόκια ενδοτραπεζικού δανεισμού.
Το 2005, οι εργολάβοι τελικά συμβάδισαν με την ζήτηση. Όταν η προσφορά ξεπέρασε τη ζήτηση, οι τιμές ακινήτων άρχισαν να πέφτουν. Οι νέες τιμές ακινήτων έπεσαν στο 22% με ανώτερη αυτή των 262,600 δολαρίων τον Μάρτιο του 2007 στα 204,200 δολάρια τον Οκτώβρη του 2010. Οι πτωτικές τιμές των ακινήτων σήμανε ότι οι δανειολήπτες δεν μπορούσαν να πουλήσουν τα σπίτια τους σε τιμή τέτοια που να καλύψει το ανεξόφλητο δάνειο. Η αύξηση επιτοκίου της FED δεν μπορούσε να έχει συμβεί σε χειρότερη στιγμή για αυτούς τους νέους ιδιοκτήτες ακινήτων. Δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά τις αυξανόμενες πληρωμές δανείων. Η φούσκα της οικιστικής αγοράς μετατράπηκε σε οικονομική κατάρρευση. Αυτό δημιούργησε την τραπεζική κρίση το 2007, η οποία εξαπλώθηκε στη Wall Street το 2008.
Συμπερασματικά
Η απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού κλάδου ήταν η κύρια αιτία της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης το 2008. Αυτό επέτρεψε την κερδοσκοπία παραγώγων βασισμένων σε φθηνά, πολυπόθητα-να-εκδοθούν δάνεια, διαθέσιμα ακόμη και σε εκείνους με αμφισβητήσιμη πιστοληπτική αξία.
Οι αυξανόμενες αξίες ακινήτων και τα εύκολα δάνεια προσέλκυσαν πολλούς ανθρώπους να επωφεληθούν των στεγαστικών δανείων. Αυτό δημιούργησε την φούσκα της οικιστικής αγοράς.
Όταν η FED αύξησε τα επιτόκια το 2004, οι συνεπαγόμενες αυξημένες πληρωμές δανείων περιόρισαν τις δυνατότητες των οικιστικών δανειοληπτών να πληρώσουν. Αυτό έσκασε την φούσκα το 2007.
Επειδή τα στεγαστικά δάνεια ήταν στενά συνδεδεμένα με τα hedge funds, τα παράγωγα και τις συμβάσεις αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου, η ηχηρή κατάρρευση του στεγαστικού τομέα έκανε τον χρηματοπιστωτική κλάδο των ΗΠΑ να γονατίσει επίσης. Με το παγκόσμιο του εύρος, ο τραπεζικός κλάδος των ΗΠΑ σχεδόν ώθησε τα περισσότερα χρηματοπιστωτικά συστήματα του κόσμου σχεδόν να καταρρεύσουν επίσης. Για να το αποτρέψει αυτό, η κυβέρνηση των ΗΠΑ εξαναγκάστηκε να εφαρμόσει τεράστια προγράμματα διάσωσης για χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που προηγουμένως θεωρούνταν ότι ήταν πολύ μεγάλα για να χρεωκοπήσουν.
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχει ομοιότητες με την κατάρρευση του χρηματιστηρίου το 1929. Και τα δύο περιείχαν ριψοκίνδυνη κερδοσκοπία, χαλαρή πίστωση και πολύ μεγάλο χρέος σε αγορές περιουσιακών στοιχείων, όπως η αγορά ακινήτων το 2008 και το χρηματιστήριο το 1929.
Η Kimberly Amadeo είναι οικονομολόγος, Πρόεδρος της WorldMoneyWatch.com και ειδική στην ανάλυση οικονομικών δεικτών και ειδήσεων της Αμερικάνικης Οικονομίας για λογαριασμό του TheBalance.com. Τα βιβλία της «The Ultimate Obamacare Handbook» (2015) και «Beyond the Great Recession, what Happened and How to Prosper» (2010) γνώρισαν μεγάλη επιτυχία.
ΠΗΓΗ
https://www.thebalance.com/what-caused-2008-global-financial-crisis-3306176
