Πλατεία Συντάγματος Ναυπλίου : Μνήμη και καθημερινότητα (με αφορμή το νέο ντοκιμαντέρ ΠΛΑΤΕΙΑ ΟΝΕΙΡΩΝ του Γιώργου Χρ. Ζέρβα) του Γιώργου Κόνδη.
Η πλατεία φτιάχτηκε για να λειτουργεί και να παράγει. Φτιάχτηκε για να είναι τόπος κι όχι χώρος. Είναι το ανοικτό πεδίο, το κενό, το ξάγναντο, το διέξοδο, το άφορτο, ο ανασασμός. Ταυτόχρονα αποτελεί πεδίο δραστηριοποίησης των ανθρώπων, τόπο συνεύρεσης, συναναστροφής, αναψυχής κι ανεμελιάς. Είναι τόπος λόγου, πράξης, παραγωγής, άσκησης πολιτιστικής, πολιτικής και κοινωνικής δραστηριότητας, πεδίο δράσης, αγώνων κι ανάπτυξης ιδεών. Είναι, γι’ όλα αυτά, το τοπόσημο που ανάχθηκε σε σύμβολο.
Δανειζόμενος το απόσπασμα αυτό από το Δασολόγο – Περιβαλλοντολόγο Αντώνη Β. Καπετάνο (Σκέψεις για την ελληνική πλατεία, 2010), θα ήθελα να προσθέσω με τη σειρά μου μια άποψη για τη νέα δημιουργία του Γιώργου Ζέρβα, το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Πλατεία Ονείρων» που παρουσιάστηκε στο 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης μεταξύ 19-22 Μαΐου 2020. Το ντοκιμαντέρ είναι αφιερωμένο στην Πλατεία Συντάγματος του Ναυπλίου, την περιέχει, τη διερευνά, την αποδίδει, την αναδεικνύει, με μια ματιά ιδιαίτερα διαπεραστική σ’αυτό που βρίσκεται πίσω από την εικόνα. Όσες/όσοι έχουν παρακολουθήσει την πορεία και το έργο του Γιώργου Ζέρβα αναγνωρίζουν, ίσως με μεγαλύτερη ευκολία, τους τρόπους με τους οποίους καταγράφει και παρουσιάζει μια θεματική έχοντας διανύσει δεκάδες πραγματικά και συμβολικά χιλιόμετρα βλέποντας, σημειώνοντας, συζητώντας, ερωτώντας, φεύγοντας κι επανερχόμενος με νέα ερωτήματα και σκέψεις. Το κάθε ντοκιμαντέρ του αποτελεί έναν ειλικρινή αλλά χωρίς τέλος διάλογο με χώρους και πρόσωπα. Αφήνει πάντα μια διέξοδο στο απρόσμενο, στην αλλαγή που επιβάλει ο χρόνος, στα νέα στοιχεία που μπορεί να διαφοροποιήσουν την εικόνα που καταγράφει. Ταυτόχρονα όμως, ακόμη και στα πιο δύσκολα θέματα (ναρκωτικά, μετανάστευση,…), μια απρόσμενη τριπλή οπτική απόλυτα χαρακτηριστική στο έργο του Γιώργου Ζέρβα, διαμορφώνει το τελικό αποτέλεσμα του ντοκιμαντέρ που προβάλλεται στην οθόνη. Πίσω από το φακό, υπάρχει η ματιά του σκηνοθέτη και πίσω από αυτή υπάρχει ο κόσμος του.
«Μ’ αρέσει να συχνάζω στην πλατεία, από έφηβος πήγαινα. Και τώρα μόλις φτάσω στο Ναύπλιο εκεί θα πρωτοπάω. Θα τη διασχίσω, θα τρυπώσω στα δρομάκια της παλιάς πόλης που την αδειάζουν από περιπατητές και την ανατροφοδοτούν αδιάκοπα και θα επιστρέψω. Ξανά και ξανά».
Το γράφει ο ίδιος ο Γ. Ζέρβας δίνοντας έμφαση στο βίωμα. Εγώ θα συμπληρώσω την έμφυτη ευγένεια και καλοσύνη του σκηνοθέτη που χαρακτηρίζει ολόκληρο το συναισθηματικό υπόβαθρο των εικόνων του. Ο Γιώργος Ζέρβας δεν βρίσκεται πίσω από το φακό απλά για να «τραβήξει», να αποτυπώσει, αλλά για να εκφράσει την αγάπη του σε μια σχέση απόλυτα ζωντανή. Ο φακός απλά διαμεσολαβεί. Είναι ιδιαίτερη η σημασία αυτής της σχέσης καθώς η «Πλατεία Ονείρων» δεν ορίζεται από την ιστορία της αλλά από τη ζωντάνια της. Η Ιστορία, τα μεγάλα γεγονότα, οι πρωταγωνιστές τους, αποτελούν μέρος της συνολικής διαδρομής. Δεν είναι τυχαίο που το ντοκιμαντέρ αρχίζει με μια χαρούμενη χριστουγεννιάτικη σκηνή, με παιδικά πρόσωπα, αισιόδοξα χαμόγελα, κάλαντα, ζωντάνια! Δεν είναι επίσης τυχαία τα πλάνα με τις σκεπές των κτιρίων, το παιχνίδι των χρωμάτων ανάμεσα σε τοίχους, μπαλόνια, αντικείμενα, πρόσωπα, μουσικές μπάντες, παιχνίδια. Δίπλα και μαζί με την καταγραφή της Ιστορίας και των προσπαθειών διάσωσης και ανάδειξής της (π.χ. κτίρια) από ανθρώπους που γνωρίζουν τα θέματα, ο σκηνοθέτης αφήνει την ζωντάνια της πόλης να απλωθεί και να χρωματίσει τον ιστό της Ιστορίας. Γι’ αυτό ακριβώς η «Πλατεία Ονείρων» δεν είναι απλά ένας χώρος μέσα στην πόλη αλλά ένας τόπος! Θα δανειστώ και πάλι τα λόγια του Ι.Στεφάνου (καθηγητής ΕΜΠ – Το ελληνικό τοπίο, 2005) για το θέμα αυτό:
«Ο τόπος δεν είναι απλώς ένας χώρος. Ο χώρος είναι αφηρημένη γεωμετρική έννοια που αξιολογείται με κριτήριο τη χωρητικότητά του, τη δυνατότητά του σε περιεκτικότητα. Όσο ο χώρος γεμίζει ανθρώπους, με τις δραστηριότητές τους, συναισθήματα, οράματα, προσδοκίες, όνειρα, όσο είναι γεμάτος με τα αποτελέσματα της δραστηριότητας των ανθρώπων, γεμάτος αντικείμενα που αφήνει ο καθένας στο πέρασμά του, τότε αυτός γίνεται τόπος».
Την άποψη αυτή έχουν στηρίξει στο έργο τους και πολλοί άλλοι αρχιτέκτονες, μηχανικοί, πολεοδόμοι, ιστορικοί του χώρου, κλπ (Ν. Μπελαβίλας, Κ.Μωραΐτης, κ.ά).
Η ιστορική μνήμη διατηρείται από τους ανθρώπους όταν βιώνουν τους τόπους της. Η καθημερινότητα μια άλλη γλώσσα που επιβεβαιώνει την ιστορική συνέχεια μέσα στο χώρο δίνοντας ιδιαίτερες διαστάσεις και συμβολισμούς, διαμορφώνοντας, τελικά, μια ταυτότητα με χαρακτηριστικά τα οποία η ανθρώπινη δραστηριότητα διαπραγματεύεται μέσα στο χρόνο. Ο Γιώργος Ζέρβας, όπως και σε πολλά άλλα ντοκιμαντέρ του για την Αργολίδα, αναπτύσσει τις θεματικές του με την αγάπη που ένας καλλιτέχνης επενδύει στη μοναδικότητα του έργου του. Η «Πλατεία Ονείρων» είναι έργο ξεχωριστό. Δεν είναι απλά η ιστορία του Ναυπλίου. Δεν είναι μόνο η ιστορία του Ναυπλίου. Είναι κυρίως η ζωή και η ψυχή του που παρουσιάζονται στο προσκήνιο της Πλατείας Συντάγματος.
Στο τέλος του ντοκιμαντέρ διαβάζουμε, ανάμεσα σε άλλους συντελεστές και την ένδειξη «Υποστήριξη Δήμος Ναυπλιέων – ΔΟΠΠΑΤ». Θέλω να πιστεύω, όπως και άλλοι συμπολίτες, πως η «υποστήριξη» δεν είναι απλά ηθική κατά τα ειωθότα! Η καλλιτεχνική δημιουργία, στο επίπεδο αυτό, χρειάζεται έμπρακτη στήριξη κάνοντάς την κτήμα των πολιτών στην πόλη και τον κόσμο! Δεν είναι αυτή η τελική καταξίωση του πολιτισμού της πόλης για την πόλη;
