Με επιστολή απαντά ο Μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος στα όσα προ ημερών έγραψε σε δική του επιστολή ο Γενικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων Παναγιώτης Τσαγκάρης.
Ο Σεβασμιώτατος αναφέρεται στα όσα είπε ο κ.Τσάγκαρης αναφερόμενος στα αίτια της κριτικής που του ασκείται, ενώ υπάρχουν αναφορές και στον Μητροπολίτη Πειραιώς.
Αναλυτικά η απάντηση του Μητροπολίτη Νεκταρίου:
Αγαπητέ κ. Τσαγκάρη,
Διαβάζοντας τα σχόλιά σας, μόνον θλίψη μπορούν να προκαλέσουν σ᾿ έναν σκεπτόμενο άνθρωπο. Δεν είχα καμμιά διάθεση να σας απαντήσω, γιατί τέτοια κείμενα είναι ανάξια απαντήσεως.
Όμως, αλλεπάλληλα τηλεφωνήματα θεολόγων που ανήκουν και στην Ένωσή σας, προς τιμήν τους κι επειδή με γνωρίζουν, εξέφρασαν την αγανάκτησή τους για τα γραφόμενά σας, και επέμεναν φορτικά θα έλεγα, να σας απαντήσω.
Μου προκάλεσε λοιπόν θλίψη το κείμενό σας. Όχι για τις κατηγορίες. Άλλωστε τις έχω συνηθίσει. Η Ένωσή σας αρκετές φορές τελευταία μ᾿ έχει στοχοποιήσει. Όποτε σας δίνεται η ευκαιρία“φιλοφρόνως” επιτίθεστε κατά του “αιρετικού” Αργολίδος και μάλιστα με ύπουλο και βρώμικο τρόπο. Δυστυχώς κ. Τσαγκάρη. Από την επιστολή μου στον Σεβασμιώτατο Πειραιώς ούτε ο ίδιος, ούτε κι εσείς καταλάβατε τίποτα. Το ίδιο συνέβη και με τη δεύτερη επιστολή μου. Τίποτα δεν καταλάβατε.
Επόμενο ήταν. Γιατί η επιστολή αυτή απευθυνόταν στους “καλοπροαίρετους”. Δεν απευθυνόταν σε σας. Διορθώστε πρώτα τον διεστραμμένο και κακό λογισμό σας (όπως θα έλεγε ο άγιος Παίσιος) και μετά ξαναδιαβάστε την.
Η επιστολή αυτή περιείχε συγκεκριμένα κείμενα συγχρόνων αγίων για τα θέματα του ρωμαιοκαθολικισμού, του φανατισμού, του ρατσισμού κτλ. Δεν τα είδατε κ. Τσαγκάρη; Γιατί δεν τα σχολιάσατε; Γιατί δεν κατηγορήσατε ως αιρετικό τον άγιο Λουκά και τον άγιο Νεκτάριο; Επειδή σας πόνεσαν και σας αναστάτωσαν; Γιατί τα αποκρύπτετε;
Κατά την προσφιλή σας μέθοδο απομονώσατε μία φράση και κτίζετε ολόκληρο οικοδόμημα ( το ίδιο μπορούσατε να κάνετε και με την Αγία Γραφή. Το ξέρετε ότι η Αγία Γραφή λέει: «ουκ εστι Θεός»; Απομονώστε αυτή τη φράση χωρίς την προηγούμενη «είπεν άφρων εν τη καρδία αυτού» και κτίστε την αθεία σας!).
Και μάλιστα, αυτή τη φράση τη βάζετε και προμετωπίδα: «καλύτερα να μην ερχόταν ο Χριστός…» Αυτό εννοούσα κ. Τσαγκάρη: Αν αυτό δεν είναι φασιστική προπαγανδιστική μέθοδος, τότε τι είναι; (Αυτό συνιστούσε και ο Γκέμπελς: “πες, πες, πες, στο τέλος κάτι θα μείνει”).
Βεβαίως, δεν σας πήρε ο πόνος για τις «αιρετικές» θέσεις μου. Αλλού βρίσκεται η αιτία. Όπως συνήθιζε να λέει παλιός και πολύ αγαπητός μου θεολόγος – καθηγητής «αλλού στάζει το βουτσί». Η αιτία λοιπόν, είναι η στάση που κράτησα στη διένεξή σας με τον ΚΑΙΡΟ. Και εδώ θέλω να διευκρινήσω κάποια πράγματα τουλάχιστον για τους καλοπροαίρετους πάλι. Η ΠΕΘ εκφράζει εδώ και αρκετά χρόνια τους θεολόγους καθηγητές.
Πολύ καλά. Από ένα σημείο και πέρα κάποιοι θεολόγοι θέλησαν να διαχωρήσουν τη θέση τους γιατί η ΠΕΘ δεν τους εξέφραζε. Δημιούργησαν λοιπόν τον ΚΑΙΡΟ. Κι εδώ θα πω, πολύ καλά. Και σας ρωτώ λοιπόν εσάς που θέλετε να μου κάνετε μαθήματα δημοκρατίας και ελευθερίας: δεν έχουν το δικαίωμα να δημιουργήσουν κάτι που τους εκφράζει; Πιστεύω να μη διαφωνείτε.
Κι έρχομαι στο καίριο ερώτημα: Που ακούστηκε σε μία δημοκρατική χώρα, μία ομάδα θεολόγων, στη συγκεκριμένη περίπτωση η ΠΕΘ, να μηνύει και να σέρνει στα δικαστήρια μία άλλη ομάδα, τον ΚΑΙΡΟ και να απαιτεί (άκουσον άκουσον) τη διάλυσή της; Και μετά απ’ αυτή την αντιδημοκρατική και εντελώς αντιχριστιανική ενέργεια έρχεστε να μου κάνετε μαθήματα δημοκρατίας; Να με κατηγορήσετε για φασιστική νοοτροπία!
Ε, όχι κ. Τσαγκάρη. Σας επιστρέφω τις κατηγορίες. Γι’ αυτή λοιπόν την αντιδημοκρατική ενέργειά σας αναγκάστηκα να κάνω την παρέμβασή μου τότε στο δικαστήριο. Όμως να είστε σίγουρος θα έκανα το ίδιο αν ο ΚΑΙΡΟΣ έσερνε εσάς στα δικαστήρια. Ευτυχώς οι δικαστές κατάλαβαν.
Με κατηγορείτε για την επιστολή μου στον Άγιο Πειραιώς. Αλλά σας ρωτώ: Μόνον ο Άγιος Πειραιώς έχει το δικαίωμα να μιλάει; Δεν υπόκεινται όλες αυτές οι παρεμβάσεις του σε καμία κριτική; Γιατί να ενοχλήσει τόσο η δική μου κριτική; Γιατί θέλετε να φιμώσετε οποιαδήποτε άλλη φωνή; Σε τι διαφέρει αυτή η νοοτροπία σας από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα;
Κύριε Τσαγκάρη, δεν ανήκω ούτε στην ΠΕΘ ούτε στον ΚΑΙΡΟ. Ανήκω στην εκκλησία του Χριστού, κι έχω, όπως όλα τα μέλη της εκκλησίας, το δικαίωμα να παίρνω θέση σε κάποια πράγματα, στα οποία αμφισβητείται το λιγότερο η ελευθερία που μας χάρισε ο Θεός.
Όσον αφορά τα σχολικά προγράμματα και όλο το θόρυβο που έχει δημιουργηθεί, διευκρινίζω τη θέση μου, γιατί κι εδώ δουλεύει τέλεια η παραπληροφόρηση. Είναι μία θέση που την κατέθεσα και στη Σύνοδο της Ιεραρχίας.
Προσωπικά δεν με προβληματίζουν τόσο τα προγράμματα, όσο κάτι άλλο: το πρόσωπο του θεολόγου καθηγητή. Συχνά η ΠΕΘ αναφέρεται στους άθεους θεολόγους που βρέθηκαν κατά τύχη στη Θεολογική Σχολή, ελέω πανελληνίων εξετάσεων, και για το κακό που μπορούν να κάνουν. Πολύ σωστά. Όμως, αποσιωπούμε το γεγονός ότι υπάρχει και το άλλο άκρο: θεολόγοι ανεπαρκείς, στενοκέφαλοι, μίζεροι και με νοοτροπία ΕΣΑτζή που μπορούν να κάνουν το ίδιο και χειρότερο κακό. (Διαβάστε το «ένα παιδί μετράει τα άστρα» του Μ. Λουντέμη και πείτε μου αν είχε άδικο….).
Ελπίζω να μη διαφωνείτε. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ίδια παιδιά μιλούν πολλές φορές για την «ώρα του παιδιού» … Ή δεν το έχετε ακούσει ποτέ; Ένας ισορροπημένος και πιστός θεολόγος, μπορεί και με το τραγούδι του Άσιμου και μέσα από τα χειρότερα προγράμματα να θεολογήσει και να ωφελήσει. Αντίθετα, ένας ανεπαρκής θεολόγος ακόμη κι αν μιλάει για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, μπορεί να καταστρέψει και να μην οικοδομήσει.
Από την προσωπική μου εμπειρία έχω να καταθέσω ότι οι εμπειρίες μου από τα σχολικά μου χρόνια δεν ήταν οι καλύτερες από τους θεολόγους καθηγητές μου. Δεν θα ξεχάσω τον Μάιο του ᾿67, μόλις ένα μήνα από την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, όταν απαγορεύονταν οι συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, όλο το 6τάξιο Γυμνάσιο, εντελώς αυθόρμητα, διαδήλωσε εναντίον του θεολόγου καθηγητή. Κάτι που έκανε φοβερή αίσθηση τότε.
Λίγα χρόνια αργότερα γνωρίζω άλλο πρότυπο σχολείο της Αθήνας που τα παιδιά διαδήλωσαν μαζικά, αυτή τη φορά υπέρ του θεολόγου καθηγητή και απαίτησαν την ακύρωση της μετάθεσής του.
Θυμάμαι ακόμη, μόλις είχα αποφοιτήσει από το εξατάξιο γυμνάσιο, με την πικρή γεύση από τους θεολόγους καθηγητές, ο αγαπητός μου φίλος π. Χρυσόστομος Παπαθανασίου οργάνωσε μία συνάντηση όλων των αντιδραστικών παιδιών των τότε «χριστιανικών οικογενειών» της Αθήνας.
Βρεθήκαμε στο σπίτι ενός θεολόγου αγνώστου τότε σε μένα. Η γνωριμία μου μαζί του ήταν μία έκπληξη. Μείναμε κοντά του 4 ώρες. Όλοι οι νεαροί τον αντιμετώπισαν με φοβερή επιθετικότητα. Ήθελαν αν είναι δυνατόν να τον συντρίψουν. Η θρασύτητά τους ήταν απίστευτη.
Ο καθηγητής αυτός όμως, διακρινόταν για την υψηλή θεολογική αλλά και την θύραθεν κατάρτισή του και θαύμαζα τη διάκριση και τον σεβασμό με τον οποίο αντιμετώπιζε αυτά τα παιδιά κλπ. Κυρίως όμως θαύμασα την καλωσύνη του. Είπα τότε μέσα μου: «Αξίζει να είναι κανείς θεολόγος».
Το όνομά του: Ελευθέριος Μάινας. Ένας άνθρωπος με εκκλησιαστική συνείδηση, με γνησιότητα, με φρόνημα πραγματικά ταπεινό, όχι ταπεινόσχημο. Τελικά ήταν ένας άνθρωπος του Θεού που κατάφερε στο τέλος να γαληνέψει ολ᾿ αυτά τα αγρίμια. Θα παραμείνει μέσα μου ως πρότυπο θεολόγου.
Ναί κ. Τσαγκάρη, αυτός ήταν όχι μόνον πτυχιούχος θεολογίας, αλλά ένας ομολογητής του Χριστού. Δεν χρειάστηκε να επιτιμήσει, να στηλιτεύσει, να κατηγορήσει, να κατακρίνει όλα αυτά τα παιδιά.
Έδωσε μία γνήσια μαρτυρία και ομολογία Χριστού μ’ αυτόν τον υπέροχο τρόπο, ακολουθώντας το παράδειγμα του Χριστού, όπως περιγράφει ο Ησαίας:
Ιδού ο παίς μου, ον ηρέτισα,
ο αγαπητός μου, εις ον ευδόκησεν η ψυχή μου
θήσω το πνεύμα μου επ’ αυτόν, και κρίσιν τοις έθνεσιν απαγγελλεί.
Ουκ ερίσει, ουδέ κραυγάσει,
ουδέ ακούσει τις εν ταίς πλατείαις την φωνήν αυτού
κάλαμον συντετριμμένον ου κατεάξει
και λίνον τυφόμενον ου σβέσει,
έως αν εκβάλη εις νίκος την κρίσιν.
Και τω ονόματι αυτών έθνη ελπιούσι.
(Ματθ. 12, 17)
Όσον αφορά τα περί «εκκαθαρίσεων των ζηλωτών, μίζερων, φοβικών, διεστραμμένων, φανατισμένων, ανέλευθερων χριστιανών» αυτά είναι δικά σας συμπεράσματα κ. Τσαγκάρη. Βέβαίως η Εκκλησία είναι κιβωτός, είναι νοσοκομείο και δέχεται τους πάντες. Όμως κ. Τσαγκάρη, έναν ανθρωπο με σοβαρή ψυχοπαθολογία, όσο κι αν αξίζει τη συμπάθεια και φροντίδα μας, είναι άκρως επικίνδυνο να γίνει δάσκαλος των παιδιών μας. Και ακόμα χειρότερα να γίνει ποιμένας ψυχών. Είναι πολύ επικίνδυνο την μοναδική Ελπίδα του κόσμου να την εμπιστευθούμε σε τέτοιες δυστυχισμένες υπάρξεις.
Δεν μπορούμε να ευτελίζουμε, δεν μπορούμε να παίζουμε με την παρ’ ημίν ελπίδα, δεν μπορούμε να παίζουμε με την υπαρξιακή αγωνία των ανθρώπων, δεν μπορούμε να διακυβεύουμε τη σωτηρία των ανθρώπων.
Στην Αργολίδα, δόξα τω Θεώ, με τους θεολόγους καθηγητές έχουμε άριστη συνεργασία. Ποτέ δεν ρώτησα κάποιον αν ανήκει στην Π.Ε.Θ. ή στον ΚΑΙΡΟ. Δεν είναι αυτά τα κριτήρια μου. Και όποτε ζήτησαν την αίθουσα της Μητροπόλεως, ουδέποτε αρνήθηκα, αντίθετα συμμετείχα «μηδέν διακρίνων». Άλλωστε κ. Τσαγκάρη, «Μεμέρισται ο Χριστός;»
Είναι αλήθεια ότι με λύπησε η στάση σας και η μονομέρειά σας. Δεν σας κρύβω ότι εκμυστηρεύτηκα τον προβληματισμό μου με 2-3 θεολόγους εκφράζοντας τη θλίψη μου για αυτή τη μιζέρια, τη στενοκεφαλιά, την μυωπική αντίληψη αλλά και τη μετριότητα των επιχειρημάτων πολλών χριστιανών, που όλες αυτές τις μέρες κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.
Ενα μήνυμα που έλαβα από θεολόγο καθηγήτρια δεν σας κρύβω ότι με ανέπαυσε.
«Μη στεναχωριέστε. Για όλους όσοι σας εκτιμούμε και σας καταλαβαίνουμε μας αρκεί ο λόγος του Ελύτη:
“Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά»
Αυτά τα ολίγα. Νομίζω ότι όσοι είναι πραγματικά καλοπροαίρετοι κατάλαβαν. Για τους άλλους «δεν θα μπορέσουμε…»
Δεν θα επανέλθω. Αν θέλετε συνεχίστε το παιγνίδι μόνος σας.
Εν Χριστώ
† Ο Αργολίδος Νεκτάριος
