ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ
Προβλήματα-Προοπτικές
Όπως είναι γνωστό η Περιφέρεια της Πελοποννήσου έχει δύο βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες. Ο ένας είναι ο Τουρισμός και ο άλλος ο Πρωτογενής .
Ο Πρωτογενής Τομέας της Οικονομίας για την Περιφέρεια της Πελοποννήσου είναι ένας από τους βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες γιατί:
1) Διατηρεί το 12,6% των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων της χώρας και την κατατάσσει 2η , μετά την Κεντρική Μακεδονία
2) Συνεισφέρει στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του Πρωτογενούς Τομέα της Χώρας με ένα ποσοστό πάνω από 12,5%, διπλάσιο του μέσου όρου της χώρας , που είναι 6,54%
3) Απασχολεί πάνω από το 30% περίπου των συνολικά απασχολουμένων στην Περιφέρειά μας , όταν το αντίστοιχο της χώρας είναι 13 % και της ΕΕ -28 είναι 4,7%
4) Διαθέτει 15 ΠΟΠ και 1 ΠΓΕ και σημαντικές Υδατοκαλλιέργειες
5) Η αξία της ζωικής παραγωγής την κατατάσσει στην 8η θέση, με το 7,3% της συνολικής αξίας των κτηνοτροφικών προϊόντων που παράγονται στην Ελλάδα, και είναι πρωτοπόρα στην εκτροφή αιγών.
Όμως , ο πολυκερματισμός και το μικρό μέγεθος του κλήρου που είναι 35 στρέμματα ανά εκμετάλλευση και την κατατάσσει στην 9η θέση , χαμηλότερα από το μέσο όρο της Χώρας(68 στρέμματα), και αυτόν της ΕΕ-28 ( 160 στρέμματα), αναδεικνύει ένα από τα διαθρωτικά προβλήματά της.
Ο Πρωτογενής Τομέας και για τη Χώρα προβάλλεται σαν μια αξιόλογη σταθερή αξία, σε μια εποχή πρωτοφανούς κρίσης, γιατί μεταξύ των άλλων κατέρρευσε και το παραγωγικό μοντέλο.
Είναι ο βασικός τροφοδότης σειράς προϊόντων και υπηρεσιών, μεγάλης σημασίας για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών , ενώ επίσης κρίνεται σημαντικός ο ρόλος του στο εμπορικό ισοζύγιο , όπου η συμμετοχή του παρουσιάζει σταθερότητα και δυναμισμό.
Σύμφωνα με το ΚΕΕΜ (Κέντρο Εξαγωγικών Ερευνών Μελετών) το 2015 η αξία των εξαγωγών των αγροτικών προϊόντων (τρόφιμα, ποτά ,καπνός ,έλαια -λίπη ) αυξήθηκε κατά 12,4% και έφτασε στο ύψος των 5,18 δις ευρώ αντιπροσωπεύοντας το 20,4% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της χώρας ,όταν το 2014 ήταν στο 18,7% και η αξία τους στα 5 δις ευρώ.
Θετικό στοιχείο υπήρξε η σημαντική αύξηση της αξίας των εξαγόμενων φυτικής κυρίως παραγωγής προϊόντων , με αιχμή του δόρατος το ελαιόλαδο και την επιτραπέζια ελιά των οποίων η αξία εξαγωγής κατά το 2015 υπερέβη το ύψος του 1δις ευρώ .Το ελαιόλαδο αύξησε την αξία των εξαγωγών του την τελευταία 10 ετία κατά 85% με προορισμό κατά 70% την Ιταλία, συμμετέχοντας στο 11,1% στο σύνολο των εξαγωγών αγροτικών και μεταποιημένων προϊόντων.
Επισημαίνεται ότι κατά τη διάρκεια των ετών 2008-2014 η αξία των εξαγωγών τροφίμων αυξήθηκε κατά 22,6% καταγράφοντας μέσο ετήσιο ρυθμό 3,5%.
Παρά ταύτα , επειδή η αξία των εισαγομένων αγροτικών προϊόντων (συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και ποτών), βρίσκεται σε υψηλό σημείο , διαμορφώνεται ένα αρνητικό ισοζύγιο στο εμπόριο των αγροτικών προϊόντων , με αποτέλεσμα να έχουμε έλλειμμα, που το έτος 2014 έφτανε τα 1,4 δις ευρώ
Πρέπει να τονισθεί και να γίνει κατανοητό προς κάθε κατεύθυνση ότι μόνο ο σχεδιασμός μιας πορείας που να οδηγεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της επιχειρηματικότητας του πρωτογενούς τομέα είναι αποδεκτός και έχει προοπτική.
Στο νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ 2014-2020) ύψους 5,9 δις ευρώ , όπου τα 4,7 δις προέρχονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τα 1,2 δις ευρώ από εθνική συγχρηματοδότηση, υπάρχουν κρίσιμες επισημάνσεις :
1. Επικεντρώνεται κυρίως
– στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και της ανταγωνιστικότητας,
– στην διατήρηση και την ενίσχυση των οικοσυστημάτων καθώς και
– στην προώθηση της τοπικής ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών.
Αναμένεται ότι
– 6.300 γεωργικές εκμεταλλεύσεις θα λάβουν επενδυτική στήριξη για αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμό και
– 23.900 νέοι γεωργοί θα λάβουν οικονομική στήριξη από 17.000-22.000 ευρώ για πρώτη εγκατάσταση συνολικής δαπάνης 241 εκατομμυρίων ευρώ από τα οποία πάνω από το 10% 24,4 εκατομμύρια ευρώ κατανέμεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου. Είναι το μέτρο 6.1 που προκηρύχτηκε πρόσφατα
2. – Περισσότερες από 8.300 γεωργικές εκμεταλλεύσεις θα λάβουν στήριξη για την ανάπτυξη βραχέων αλυσίδων εφοδιασμού, τοπικών αγορών και για δραστηριότητες προώθησης.
– Περίπου 600 επιχειρήσεις δραστηριοποιούμενες στον αγρό-διατροφικό τομέα θα στηριχθούν επενδυτικά στον τομέα της μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων.
3. Η στήριξη της γνώσης και της καινοτομίας καταλαμβάνει ποσοστό πάνω από το 6% της προβλεπόμενης δημόσιας δαπάνης με τη δημιουργία 86.640 θέσεων κατάρτισης, για γεωργούς και αγροτικές επιχειρήσεις.
4. Θα στηριχθεί
– η τοπική ανάπτυξη σε Ομάδες Τοπικής Δράσης, μέσω της πρωτοβουλίας Leader καλύπτοντας σχεδόν το ήμισυ του αγροτικού πληθυσμού και τέλος
– θα συμβάλει στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες περίπου στο 10% του πληθυσμού της υπαίθρου, περιλαμβανομένων των υποδομών τεχνολογίας της πληροφορίας, όπως είναι π.χ. το ευρυζωνικό διαδίκτυο.
Επισημαίνεται επίσης:
Α) Η καθυστέρηση στην έναρξη του Προγράμματος
Β) Η επιβάρυνσή του με σημαντικού ύψους ανειλημμένες υποχρεώσεις από το προηγούμενο Πρόγραμμα (2007-2013)
Γ) Αναγνωρίζεται ως θετικό στοιχείο η ανάθεση της διαχείρισης του 37% των πόρων στις Περιφέρειες , όπως τα σχέδια βελτίωσης(εκχωρείται το 100%), κατά ένα μέρος οι επενδύσεις μεταποίησης και εμπορίας αγροτικών προϊόντων, κλπ .
Δ) Είναι απαραίτητη η εκχώρηση αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες και των απαιτούμενων πόρων τόσο σε επίπεδο τεχνογνωσίας, όσο και σε επίπεδο ανθρωπίνου δυναμικού.
Συγκριτικά πλεονεκτήματα στον Πρωτογενή Τομέα υπάρχουν πολλά , επιβάλλεται η ανάδειξη και η αξιοποίησή τους για το συμφέρον της εθνικής οικονομίας και των πολιτών της. Η απουσία μιας επεξεργασμένης εθνικής στρατηγικής, με ιεραρχημένους στόχους η οποία μαζί με το υψηλό κόστος παραγωγής( στις ζωοτροφές ,στην ενέργεια, στα λιπάσματα, στα αγροτικά εφόδια και φυτοπροστατευτικά ), την υπερφορολόγηση, τις δυσβάσταχτες ασφαλιστικές εισφορές(τριπλασιασμός), τις τριγωνικές συμφωνίες, αποτελούν αναμφισβήτητα τροχοπέδη και βαρίδια και τα συγκριτικά μας μειονεκτήματα. Είναι τα προβλήματα και οι αδυναμίες που έχουν θέσει την ελληνική γεωργία σε τροχιά απόκλισης από το ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπου πρέπει να αναστραφεί.
Σίγουρα θα χρειασθούν ιδιαίτερα έντονες προσπάθειες και στοχευμένες επιλογές για να αντιμετωπισθούν τα πολλά και σημαντικά προβλήματα του πρωτογενούς τομέα ο οποίος χαρακτηρίζεται από:
α) Συνεχή και διαρκή πτώση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας η οποία από 7,7 δις ευρώ το 2004 έπεσε στα 5,3 δις το 2014 .
β) Συνεχή και διαρκή πτώση των επενδύσεων.
γ) Συνεχή και διαρκή πτώση του γεωργικού εισοδήματος το οποίο από 7,1 δις το 2009 έπεσε στα 6,2 δις το 2014.Εκτιμάται ότι το 2015 θα είναι στα 6,3δις
Επισημαίνεται ότι η ακαθάριστη αξία της γεωργικής παραγωγής από 12δις το 2004 έπεσε στα 10,4 δις το 2014.Εκτιμάται όμως ότι το 2015 ανέβηκε στα 11,06 δις ευρώ. Συνολικά παρουσιάζει αύξηση κατά 4,5 % για πρώτη φορά σε σχέση με το προηγούμενο έτος .
Η Περιφέρεια Πελοποννήσου με διακριτική παρουσία δίνει διακριτή στήριξη στο πρωτογενή τομέα. Όταν ο πρωτογενής τομέας δοκιμάζεται δε γίνεται να είναι απαθής παρατηρητής των πραγμάτων και έχει από καιρό αναλάβει πρωτοβουλίες και δράσεις που την φέρουν στην πρωτοπορία των Περιφερειών.
Σε κάθε περίπτωση το κρίσιμο είναι οι συνέργιες ,που ξεκινούν από τον παραγωγό. Θέλουμε έναν ανοικτό ορίζοντα με συνέργειες παντού εντός και εκτός χώρας .
Με εξωστρέφεια και με προσπάθεια να έχουμε παρουσία στις μεγάλες αλυσίδες των αγροτικών προϊόντων. Με καινούργια προϊόντα από τις μικρές επιχειρήσεις , με ποιότητα και όχι ποσότητα, καινοτόμες ιδέες , έξυπνες κινήσεις.
Το 1/3 των θέσεων εργασίας στην Ιρλανδία, μετά την κρίση και τα μέτρα που ελήφθησαν , προήλθαν από τον Τουρισμό και τον Αγροτικό Τομέα.
Άυλη πολιτιστική κληρονομιά ανακήρυξε η UNESCO τη Μεσογειακή Διατροφή, βασικό συστατικό της οποίας είναι το ελαιόλαδο και ειδικά το έξτρα παρθένο. Η ανάδειξη των ιδιαίτερων συγκριτικών πλεονεκτημάτων του σε ότι αφορά τις υγειό-προστατευτικές ιδιότητες και τον ισχυρισμό υγείας σύμφωνα με τον 432/2012 Κανονισμό της ΕΕ φέρνει προστιθέμενη αξία στο προϊόν και περαιτέρω διεύρυνση της κατανάλωσης σε περισσότερες αγορές.
Η τροποποίηση των προδιαγραφών του ΠΟΠ ελιά Καλαμάτας και η επέκτασή του στους γειτονικούς όμορους νομούς είναι μια φυσική και δεδομένη εξέλιξη, που του δίνει στρατηγική θωράκιση ,μέσα από την εκπόνηση μιας ισχυρής και τεκμηριωμένης μελέτης.
Είναι ορισμένες από τις δράσεις προς τη σωστή κατεύθυνση.
ΗΛΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΟΣ
ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ
ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
