Σε πλήρη ρήξη και σύγκρουση με την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση θα οδηγηθεί η κυβέρνηση, αν επιμείνει και προχωρήσει σε αλλαγή του συστήματος εκλογής των δημάρχων και δημοτικών συμβούλων προτού ολοκληρωθεί η μεταρρύθμιση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, του «Καλλικράτη», προειδοποιεί σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ και δήμαρχος Αμαρουσίου, Γιώργος Πατούλης. Πρόκειται, τονίζει, «για “κόκκινη γραμμή” για μας. Αν η κυβέρνηση μας αγνοήσει , θα συγκρουστούμε».
Σύμφωνα με τον κ. Πατούλη, δεν είναι δυνατόν να αλλάξει ο νόμος για τις δημοτικές εκλογές όταν δεν έχει πρώτα επιλυθεί η οικονομική βιωσιμότητα των δήμων. «Τι είδους μεταρρύθμιση είναι αυτή, η οποία υπηρετεί εμφανώς μικροκομματικές σκοπιμότητες;» λέει . Από το 2010 έως σήμερα , σημειώνει , δεν έχουν αποδοθεί από το κεντρικό κράτος στους δήμους, θεσμοθετημένοι πόροι που ξεπερνούν τα 13 δισ ευρώ. Όπως αναφέρει για το 2017 περικόπτονται άλλα 214 εκ. ευρώ που αντιστοιχούν σε 2,5 μήνες λειτουργίας των δήμων.
«Με τον τρόπο αυτό μας υποχρεώνουν να αυξήσουμε τα ανταποδοτικά τέλη ως 14%, για να μην κλείσουν οι δήμοι μας» τονίζει. Αναφερόμενος στην κατάσταση που επικρατεί στη χώρα , υποστηρίζει ότι «η κρίση εξελίσσεται πλέον σε παρακμή. Και η παρακμή μπορεί να οδηγήσει σε εθνική τραγωδία, αν δεν αντιδράσουμε». Γι’ αυτό, προσθέτει , στο ετήσιο συνέδριο της ΚΕΔΕ, που ξεκινά την 1η Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη , η πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση θα στείλει το μήνυμα ότι αναλαμβάνει «την ευθύνη για να ‘χτίσουμε’ την Ελλάδα από την αρχή». Ακόμη , ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ , αναφέρεται στο σημαντικότατο ρόλο που διαδραματίζουν οι Δήμοι, όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης, για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, με τις 4500 κοινωνικές δομές, που διαθέτουν και εξυπηρετούν εκατοντάδες χιλιάδες που έχουν ανάγκη. Τέλος για το ζήτημα της Συνταγματικής Αναθεώρησης , τονίζει ότι «δεν αντιμετωπίζεται με την πρέπουσα σοβαρότητα, με ευθύνη κυρίως της κυβέρνησης» και επισημαίνει τον αποκλεισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από την Επιτροπή που συνεστήθη με απόφαση του Πρωθυπουργού, παρότι έχει επεξεργαστεί έγκαιρα ολοκληρωμένη πρόταση .
Κύριε πρόεδρε , ποιες ήταν οι επιπτώσεις της κρίσης, που πλήττει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, στην τοπική αυτοδιοίκηση;
Το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας είδε να δοκιμάζονται οι αντοχές του από την κρίση. Η αυτοδιοίκηση Α’ βαθμού δεν θα μπορούσε λοιπόν να μείνει ανεπηρέαστη από αυτήν. Ως θεσμός που βρισκόμαστε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον εγγύτερα στον πολίτη και τα προβλήματα της καθημερινότητας του, κληθήκαμε να αναλάβουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των συνεπειών της πολυεπίπεδης αυτής κρίσης. Βρεθήκαμε στην «πρώτη γραμμή». Αναλάβαμε νέες ευθύνες και πρόσθετους ρόλους, παρά το γεγονός ότι στο ίδιο διάστημα είδαμε να μειώνονται κατακόρυφα οι πόροι και το προσωπικό μας. Απλώσαμε ένα αποτελεσματικό δίκτυο κοινωνικής προστασίας που αγκάλιασε δεκάδες χιλιάδες συνανθρώπους μας αυτά τα δύσκολα χρόνια. Πάνω από 4500 κοινωνικές δομές Δήμων στηρίζουν σήμερα τη δύσκολη καθημερινότητα των συμπολιτών μας. Πάνω από 100.000 παιδιά φιλοξενούνται στους παιδικούς σταθμούς των Δήμων. Συντηρούμε με το υστέρημά μας τις σχολικές υποδομές των Δήμων μας, για να μπορούν τα παιδιά μας να μαθαίνουν γράμματα με ασφάλεια. Δίνουμε καθημερινά τη μάχη για να κρατάμε την ποιότητα ζωής των κατοίκων των πόλεων μας σε υψηλό επίπεδο. Κι όλα αυτά σε μια περίοδο που είδαμε να μειώνεται η κρατική χρηματοδότηση κατά 60%, όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη, στις 27 χώρες της ΕΕ το μέσο ποσοστό των εσόδων της Αυτοδιοίκησης στο ΑΕΠ αντιστοιχεί σε 11,2%, ενώ στην Ελλάδα φθάνει μόλις στο 3,7%. Παρά τις δυσκολίες, σταθήκαμε στο πλευρό της κοινωνίας , αναδείξαμε το κύρος και το ανθρώπινο πρόσωπο του θεσμού μας.
Είναι το οικονομικό, το σημαντικότερο θέμα για τους δήμους;
Η έλλειψη πόρων δημιουργεί αξεπέραστα εμπόδια στην καθημερινή λειτουργία των δήμων . Από το 2010 μέχρι σήμερα , έχει περικοπεί πάνω από 60% η κρατική χρηματοδότηση όπως σας ανέφερα προηγουμένως. Μας έχουν στερήσει θεσμοθετημένους πόρους από το 2010 ως σήμερα, που ξεπερνούν τα 13 δις. ευρώ. Η κεντρική εξουσία, όλες οι κυβερνήσεις από το 2010 μέχρι σήμερα, έχουν αφαιρέσει με το «έτσι θέλω» από τους δήμους και τις τοπικές κοινωνίες ένα ολόκληρο ΕΣΠΑ. Στον προϋπολογισμό του 2017 η σημερινή κυβέρνηση έχει προβλέψει να δοθούν για τους δήμους τα λιγότερα χρήματα που δόθηκαν ποτέ στην Αυτοδιοίκηση. Μας περικόπτουν 214 εκ. ευρώ από την απόδοση των παρακρατηθέντων. Τόσα χρήματα χρειαζόμαστε για να λειτουργήσουμε 2,5 μήνες. Με τον τρόπο αυτό μας υποχρεώνουν να αυξήσουμε τα ανταποδοτικά τέλη ως 14%, για να μην κλείσουν οι Δήμοι μας. Οι επενδύσεις που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση, εξακολουθούν να είναι σε φθίνουσα πορεία, με αποτέλεσμα μεταξύ 2015-2017 να έχουν μειωθεί κατά 35%. Μας υποχρεώνουν να εμφανίζουμε για μια ακόμη χρονιά πλεονάσματα τη στιγμή που οι φορείς της γενικής κυβέρνησης εξακολουθούν να δημιουργούν νέα χρέη και ελλείμματα. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχισθεί άλλο. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μεταρρύθμιση στο κράτος , με υποχρηματοδότηση των δήμων. Η μόνιμη και σταθερή διεκδίκηση μας είναι να ανέλθει σταδιακά η χρηματοδότηση της Αυτοδιοίκησης, στο 8% του ΑΕΠ.
Στην κρίσιμη περίοδο που διανύουμε , ποιο είναι το διακύβευμα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση ;
Οι στόχοι που έχουμε θέσει ως ΚΕΔΕ είναι μέσα από τις δράσεις και πρωτοβουλίες μας : Να διασφαλίσουμε την οικονομική βιωσιμότητα των Δήμων μας και την ομαλή λειτουργία των υπηρεσιών μας , προς όφελος των πολιτών. Να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε τις κοινωνικές μας δομές και υπηρεσίες, για να μπορούμε να στηρίζουμε τους συνανθρώπους μας που μας χρειάζονται. Να συμμετάσχουμε με πρωταγωνιστικό ρόλο στο νέο αναπτυξιακό ξεκίνημα της χώρας μας.Να αναβαθμίσουμε την καταστατική θέση των αιρετών εκπροσώπων του θεσμού μας, διασφαλίζοντας την ισότιμη αντιμετώπιση τους σε σχέση με το υπόλοιπο πολιτικό προσωπικό.
Σε λίγες ημέρες, την 1η Δεκεμβρίου , θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη το συνέδριο της ΚΕΔΕ. Τι να αναμένει η Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά και συνολικά η ελληνική κοινωνία από αυτό;
Το φετινό Συνέδριο διεξάγεται σε μια ιδιαίτερη συγκυρία. Η κοινωνία μας από το 2010 μέχρι σήμερα βιώνει τις συνέπειες μιας παρατεταμένης κρίσης, σε όλα τα επίπεδα. Αυτή η κρίση εξελίσσεται πλέον σε παρακμή. Και η παρακμή μπορεί να οδηγήσει σε εθνική τραγωδία, αν δεν αντιδράσουμε. Πρέπει ως χώρα να βρούμε ξανά τη χαμένη μας αυτοπεποίθηση. Σε αυτή τη συγκυρία , η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος αναλαμβάνει την ευθύνη που αναλογεί στο θεσμό που εκπροσωπούμε και βγαίνει μπροστά. Ενώνουμε τις δυνάμεις μας και μαζί με τους πολίτες Αναλαμβάνουμε την Ευθύνη για να «χτίσουμε» την Ελλάδα από την Αρχή. Αυτό είναι το μήνυμα του Συνεδρίου μας. Μήνυμα ελπίδας και αναγέννησης. Με «όχημα» την Αυτοδιοίκηση και τους Δήμους, θέλουμε να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ενός νέου αναπτυξιακού σχεδίου για τη χώρα, στο οποίο οι Δήμοι θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Αυτό το στόχο σηματοδοτεί το Τακτικό μας Συνέδριο .
Παρότι λέγεται ότι η Αυτοδιοίκηση αποτελεί τον έναν από τους πυλώνες της Δημοκρατίας μας, εξακολουθεί να είναι ο « φτωχός συγγενής», θεσμικά -οικονομικά και να υπολείπεται σημαντικά του ρόλου που έχει στις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Με αφορμή και τη Συνταγματική Αναθεώρηση, έχετε επεξεργαστεί ως ΚΕΔΕ συγκεκριμένες προτάσεις για το ρόλο και τις αρμοδιότητες που πρέπει να αποκτήσει η Αυτοδιοίκηση;
Το ζήτημα της Συνταγματικής Αναθεώρησης δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται με την πρέπουσα σοβαρότητα, με ευθύνη κυρίως της κυβέρνησης. Στην Επιτροπή που συνεστήθη με απόφαση του Πρωθυπουργού, δεν συμμετέχει ούτε η ΚΕΔΕ ούτε κάποιος εκπρόσωπος της αυτοδιοίκησης Α’ βαθμού. Αντίθετα συμμετέχουν δύο μέλη από την περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Παρά την προσπάθεια κάποιων να αποκλείσουν θεσμικά τους δήμους από τη διαδικασία αυτή, δεν θα τα καταφέρουν. Όταν και αν ξεκινήσει ουσιαστικά ο διάλογος για τη Συνταγματική Αναθεώρηση , η ΚΕΔΕ θα προσέλθει σε αυτόν με συγκροτημένες θέσεις. Ήδη υπάρχει μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που αποτελεί τη «δεξαμενή σκέψης» της ΚΕΔΕ, για το ζήτημα αυτό. Υπάρχουν επίσης αποφάσεις των Συνεδρίων και των συλλογικών μας οργάνων , που αναφέρονται σε μια σειρά από αρμοδιότητες ( όπως π.χ. ο χωροταξικός σχεδιασμός ) που κατά την άποψη μας πρέπει να περάσουν στους δήμους από την κεντρική εξουσία. Ή ζητήματα που αφορούν το πολιτικό προσωπικό των Δήμων και την ανάγκη να αντιμετωπίζονται ισότιμα σε σχέση με το υπόλοιπο πολιτικό δυναμικό της χώρας . Έχουμε επίσης αποτυπώσει ευρωπαϊκές πρακτικές που αφορούν την Αυτοδιοίκηση, τις οποίες μπορούμε να ενσωματώσουμε στην ελληνική πραγματικότητα μέσα από τη διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης. Εφόσον φυσικά αυτή η διαδικασία κάποτε ξεκινήσει.
Έχει ξεκινήσει μια συζήτηση για το αν πρέπει να υπάρξει ριζική αλλαγή του «Καλλικράτη» ή παρεμβάσεις σε επί μέρους πτυχές του . Ποια είναι η δική σας άποψη;
Ως ΚΕΔΕ συμμετέχουμε στο διάλογο για την αλλαγή του «Καλλικράτη». Διαπιστώνουμε όμως ότι στο διάλογο αυτό μέχρι σήμερα, δεν έχει παρουσιαστεί από πλευράς Κυβέρνησης μια ολοκληρωμένη πρόταση για τις αλλαγές που θέλει να προωθήσει. Πέραν των γενικόλογων αναφορών , η μόνη ξεκάθαρη άποψη που έχει διατυπωθεί από κυβερνητικής πλευράς είναι η καθιέρωση της απλής αναλογικής στις εκλογές της Αυτοδιοίκησης. Σε αντίθεση με την Κυβέρνηση, εμείς έχουμε πολύ ξεκάθαρη ατζέντα. Προτείνουμε 12 τομές – μεταρρυθμίσεις στις οποίες περιλαμβάνεται : Η μεταφορά συγκροτημένων δομών στους Δήμους. Η επίλυση του προβλήματος της διοικητικής υποστήριξης. Η μεταφορά αρμοδιοτήτων , μαζί με τους πόρους και το προσωπικό. Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση με επανοριοθέτηση αρμοδιοτήτων. Η ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας και η φορολογική αποκέντρωση. Η τοπική ανάπτυξη. Η μεταφορά ακινήτων του Δημοσίου στους Δήμους. Η διεύρυνση του ρόλου των Δήμων στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Η ανάληψη από τους Δήμους της ευθύνης για τη διοίκηση του τοπικού κοινωνικού κράτους. Η πολιτική του ανθρώπινου δυναμικού των ΟΤΑ. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Η δημιουργία ειδικού προγράμματος για τους μικρούς, ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους
Η κυβέρνηση δείχνει αποφασισμένη να αλλάξει τον εκλογικό νόμο, όσον αφορά την ανάδειξη δημάρχων και δημοτικών συμβούλων. Πώς θα αντιδράσετε;
Η ΚΕΔΕ δεν συζητά αλλαγή του συστήματος εκλογής των δημάρχων και δημοτικών συμβούλων, αν δεν ολοκληρωθεί προηγουμένως η αλλαγή του «Καλλικράτη». Αυτή η θέση είναι «κόκκινη γραμμή» για μας. Πιστεύουμε ότι προτεραιότητα έχει η δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους, που θα στηρίζει τη λειτουργία του στις αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας. Θα βρίσκεται δίπλα στον πολίτη και τις ανάγκες του. Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για αλλαγή εκλογικού νόμου στις δημοτικές εκλογές όταν δεν έχουμε πρώτα επιλύσει την οικονομική βιωσιμότητα των Δήμων. Τι είδους μεταρρύθμιση είναι αυτή, η οποία υπηρετεί εμφανώς μικροκομματικές σκοπιμότητες; Αν η κυβέρνηση μας αγνοήσει , θα συγκρουστούμε. Και στη σύγκρουση αυτή δεν θα είμαστε μόνοι μας. Θα έχουμε μαζί και τις τοπικές μας κοινωνίες, από τις οποίες θα ζητήσουμε να αποφασίσουν, ακόμη κι αν χρειαστεί να οργανώσουμε τοπικά δημοψηφίσματα, για το ποιες θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητες. Η αλλαγή του εκλογικού νόμου ; Η να βελτιωθεί η καθημερινότητά τους, μέσα από την αλλαγή στο μοντέλο λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης; Προτείνω στην κυβέρνηση να μην αποφασίσει να συγκρουστεί μαζί μας και να λάβει υπόψη της το προηγούμενο του 2015. Τότε που με την ενωτική στάση που κρατήσαμε όσον αφορά τη δέσμευση των αποθεματικών μας, διαφυλάξαμε την οικονομική μας αυτοτέλεια. Αν χρειαστεί, θα ξαναδώσουμε τη μάχη ενωμένοι.
Και μια τελευταία ερώτηση κύριε Πατούλη .Το προηγούμενο διάστημα γίναμε μάρτυρες τριβών ανάμεσα στους δυο βαθμούς της Αυτοδιοίκησης ( περιφερειακής και τοπικής). Ποιες ήταν οι αιτίες και ποια είναι η « επόμενη μέρα» αυτής της αντιπαράθεσης;
Είναι φυσικό να υπάρχουν κατά καιρούς αντιπαραθέσεις μεταξύ των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης , από τη στιγμή που το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία μας επιτρέπει τις επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και αφήνει χώρο στην εκάστοτε κυβέρνηση να παίζει παιχνίδια σε βάρος και των δύο μας. Όμως οφείλω να πω ότι με αφορμή την έναρξη του διαλόγου για την αλλαγή του «Καλλικράτη» , η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενωμένη, έχει δηλώσει αποφασισμένη να μην επιτρέψει σε κανέναν , κυρίως στην κεντρική εξουσία, να τη μετατρέψει σε πεδίο πειραματισμού, και μεταφοράς των παθογενειών και των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων της κεντρικής διοίκησης. Σας θυμίζω ότι πριν από μερικές εβδομάδες ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ αποφάσισαν από κοινού ότι: Συγκροτείται μόνιμη επιτροπή ΚΕΔΕ -ΕΝΠΕ η οποία θα συνεργάζεται για την ανάπτυξη κοινών θέσεων και δράσεων για την επίλυση προβλημάτων της Αυτοδιοίκησης. Καθιερώνεται ανά τρίμηνο κοινή συνεδρίαση των Διοικητικών Συμβουλίων της ΕΝΠΕ και ΚΕΔΕ.
Σε κλίμα ενότητας και συναντίληψης δήμαρχοι και περιφερειάρχες απορρίπτουν τις κυβερνητικές μεθοδεύσεις που επιχειρούν να φέρουν την αυτοδιοίκηση προ τετελεσμένων, δηλώνουν ότι διαφωνούν στην πολιτική ανατροπή του «Καλλικράτη» και ξεκαθαρίζουν ότι θεωρούν αδιαπραγμάτευτη τη συνταγματικά κατοχυρωμένη διοικητική και οικονομική, αυτοτέλεια της Αυτοδιοίκησης. Τάσσονται υπέρ τη διοικητικής μεταρρύθμισης, με βάση όμως την αρχή της εγγύτητας, το ευρωπαϊκό κεκτημένο, τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές και σύμφωνα με το Χάρτη της Τοπικής Δημοκρατίας του Συμβουλίου της Ευρώπης
Δημήτρης Βέλλας
