Από το 2012 και κάθε χρόνο το ΙΛΜΕ (Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης), το μήνα Αύγουστο, οργανώνει έναν εξαιρετικού ενδιαφέροντος ιστορικό περίπατο με ξεναγό την Ήρα Φραγκούλη – Βελλέ.
Η κα Τίνα Αντωνοπούλου, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΙΛΜΕ, περιγράφει την δράση αυτή, ως εξής:
Και φέτος το δροσερό απόγευμα του Σαββάτου 11-8-2018 είχαμε την ευκαιρία, περισσότεροι των 50 ατόμων, να παρακολουθήσουμε την πραγματικά εξαιρετική ξενάγηση της Ήρας στο κατάσπαρτο από ναούς, κατά τον Παυσανία, αρχαίο «Ποσείδιον», (Μπίστι).
Η συνάντηση έγινε στη «σκάβιζα ε Γαλιότη» δηλαδή στη σκάλα του Γαλάτη, λίγο πριν τη βόρεια είσοδο του Μπιστιού, όπου ο αμφιλεγόμενος φιλικός Νικόλαος Γαλάτης δολοφονήθηκε το 1819 από το φίλο του Πάνο Δημητρόπουλο. Η εντολή δόθηκε από την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας υπό το κράτος του φόβου αποκάλυψης του μυστικού της οργάνωσης από την πληθωρική αλλά παρορμητική προσωπικότητα του Ιθακήσιου φιλικού.
Πρώτος σταθμός μας το εκκλησάκι του Άϊ Νικόλα, χτισμένο εντός του Ενετικού τείχους. Σ’ αυτό έχουν ενσωματωθεί αρχαία μέλη και ενεπίγραφες βάσεις αφιερωμάτων ενώ στο προαύλιό του μικροί πώρινοι αρχαίοι κίονες.
Στο σημείο αυτό πληροφορηθήκαμε για τους ενετοτουρκικούς πολέμους και συγκεκριμένα για τον αγώνα του Κασίμ πασά εναντίον των Ενετών μέχρι που το 1714 το Κάστρο (Καστρί) περιήλθε στην κατοχή των Τούρκων.
Πληροφορηθήκαμε για τις καταστροφές (1729) του Αβά Φουρμόν (Fourmont), ο οποίος κατεδάφισε το εννέα μέτρων δυτικό ενετικό τείχος. Το 1908 ο Φιλαδελφέας το ανέσκαψε και το καθάρισε αποκαλύπτοντας τέσσερις ενετικούς πύργους.
Στη συνέχεια με πολύ ενδιαφέρον οι παριστάμενοι παρατήρησαν την μαρμάρινη βάση σε μορφή βωμού εντός του βυζαντινού τείχους με τα ίχνη δύο πελμάτων στην επάνω πλευρά της και με την έμμετρη επιγραφή της (2ος ή 3ος αιών μ.Χ.).
Οι επιγραφές εντός του τείχους συνδέθηκαν με τη λατρεία της θεάς Δήμητρας στην Ερμιόνη αλλά και τους πολιτικούς θεσμούς καθώς και τους αγώνες που γίνονταν στην Ερμιόνη προς τιμήν θεοτήτων.
Στη συνέχεια οδηγηθήκαμε στην πλατεία του Μπιστιού, όπου κείτονται τα ερείπια του αρχαίου ναού, του αφιερωμένου στον Ποσειδώνα ή την Αθηνά με τους δώδεκα κίονες, δωρικού ρυθμού.
Η «ευθυντηρία» του δαπέδου, οι εξόριστοι Σάμιοι, οι ανασκαφές του Φιλαδελφέα και η Βυζαντινή Βασιλική που ακούμπησε πάνω τον αρχαίο ναό, μας έδωσαν ενδιαφέροντα στοιχεία.
Η ερμιονίτικη πορφύρα και τα πορφυρεία, που λειτούργησαν πάνω από χίλια χρόνια και επεξεργάστηκαν εκατομμύρια πορφύρες, ο Μύλος του Μπιστιού με τις πολεμίστρες του με την μοναδική κατασκευαστική του ιδιαιτερότητα αφού αντί χαλικιού έχουν χρησιμοποιηθεί σπασμένα κελύφη πορφύρας, το αρχαίο μνήμα, το παλιό φανάρι και η σπηλιά της Βιτόριζας, αξιοποιήθηκαν επαρκώς από την ξενάγηση.
Με λίγα λόγια στο Μπίστι συναντήθηκαν η αρχαιολογία, η ιστορία και η λαογραφία με τρόπο που η Ήρα συνταίριασε όμορφα με τη γνώση της και την παραστατικότητά της. Ήρα σ’ ευχαριστούμε.”
