“ΠΕΙΡΑΤΕΣ, ΣΚΛΑΒΟΙ, ΔΕΡΒΙΣΗΔΕΣ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ” γράφει ο Τόλης Κοΐνης

Σήμερα (1/2) το Αναπλάκι γιορτάζει. Ο Άγιος Αναστάσιος ήταν ένας Ναυπλιώτης που προτίμησε να τον κατακρεουργήσουν οι Τούρκοι παρά να αλλαξοπιστήσει.

Σύμφωνα με την παράδοση το μαρτύριο έγινε μπροστά στην ελιά, που σώζεται δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας. Μπορείτε να την διακρίνετε ανάμεσα στα τραπεζοκαθίσματα και στους όρθιους αλλοδαπούς τε και ημεδαπούς, που γεύονται παγωτό. Στη συνέχεια από τον δρόμο αυτό, που φαίνεται στη διαφάνεια (κάτω δεξιά) τον έφεραν και τον πέταξαν στη θάλασσα.

Πώς ήταν όμως το Αναπλάκι τότε… Το δείχνει η ζωγραφιά του Κορονέλι, που παραθέτω. Πυκνοκατοικημένο, με ψηλά κτίρια και ολόγυρα τριγυρισμένο με κάστρα. Τα φρούρια που βλέπουμε σαν παραλιακά ήταν κατά μήκος της σημερινής λεωφόρου Αμαλίας. Τρεις προβλήτες (γλώσσες) μπροστά από τις μικρές πύλες του κάστρου λειτουργούσαν σαν αποβάθρες. Η γειτονιά του Αγίου Νικολάου, τα Λύκεια και όλη η περιοχή κάτω από τη σημερινή οδό Σιδηράς Μεραρχίας θάλασσα, με αραγμένα αρόδο μεγάλα πλεούμενα. Από το Μπούρτζι μέχρι τα Πέντε Αδέρφια μια αλυσίδα έκλεινε το λιμάνι και μια άλλη το έκλεινε από την βορινή πλευρά (κάπου μεταξύ γηπέδου και Νομαρχίας διακρίνεται ένας πύργος με «δέστρα» της καδένας).

Το Ναύπλιο ήταν τότε Τουρκικό. Από το 1540. Οι Έλληνες κάτοικοι αποτελούσαν την πλειοψηφία. Ενετοί και Αρβανίτες είχαν φύγει για Επτάνησα και Βενετία. Οι περιηγητές της εποχής μαρτυρούν πως Αρβανίτες βρήκαν μόνο γύρω χωριά, αλλά όχι στην πόλη. Υπήρχε μεγάλο εμπόριο, κυρίως γεωργικών προϊόντων, προς το εξωτερικό, αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι λειτουργούσε Γαλλικό Προξενείο εδώ.

Μένανε και όχι λίγοι Τούρκοι. Για αυτούς έχουμε πλήρη περιγραφή ποιοι ήταν, από τον Εβλιά Τσελεμπή, έναν περιπλανώμενο δερβίση που μας επισκέφθηκε καμιά δεκαριά χρόνια μετά το μαρτύριο του Αγίου Αναστασίου. Πολλοί δλδ, από αυτούς που περιγράφει ο Τσελεμπής ήταν και οι δολοφόνοι του Αγίου.

Η πόλη μας τον είχε εντυπωσιάσει βλέποντας τα κάστρα της τα χαρακτηρίζει (με μπόλικη υπερβολή) ισάξια του Σινικού Τείχους!!!!!! (και σκεφθείτε πως ακόμα δεν υπήρχε το Παλαμήδι).Ο Εβλιά Τσελεμπής ήρθε εδώ, πηγαίνοντας για Κρήτη. Οι Οθωμανοί προσπαθούσαν να κατακτήσουν, από τους Βενετούς, τη μεγαλόνησο και πολιορκούσαν το Ηράκλειο. Το Ναύπλιο λειτουργούσε σαν ένα είδος προκεχωρημένης βάσης ανεφοδιασμού. Ακόμα και ο ίδιος ο Σουλτάνος μας επισκέφθηκε για να δει τα φουσάτα που μπαρκάρανε εδώ και κατευθύνονταν για την Κρήτη.

Για να εμψυχώσουν τους στρατιώτες στον πόλεμο κατά των απίστων, μας επισκέπτονταν πολλοί Δερβίσηδες, οι οποίοι με το κήρυγμά τους φανάτιζαν και τον Μουσουλμανικό όχλο. Έτσι εξηγείται και το μένος με το οποίο επιτέθηκαν στον Άγιο Αναστάσιο. Έναν άνθρωπο ειρηνικό, καλό αγιογράφο (σώζεται κάτι ελάχιστο από μια ζωγραφιά του στο Άγιον Όρος) που το μόνο κακό που έκανε ήταν ότι δεν ήθελε να παντρευτεί μια Μουσουλμάνα. Βέβαια, ο Χριστιανός επιτρεπόταν να αλλαξοπιστήσει, Μουσουλμάνος όχι. Πάντα δίκαιοι άνθρωποι οι Τούρκοι!!!!

Στο Ναύπλιο λειτουργούσαν πολλά και φημισμένα εργαστήρια αγιογραφίας, με πιο φημισμένο των αδελφών Μόσχου. Αυτοί έπαιρναν παραγγελίες και πήγαιναν και αγιογραφούσαν Μοναστήρια και Εκκλησίες σε όλο τον Ελληνικό χώρο (Των Μόσχου έχουμε μια καταπληκτική Αγιογράφηση στο Μοναστήρι των Αγίων Τεσσαράκοντα έξω από την Σπάρτη). Κάπως έτσι θα πρέπει να βρέθηκε, ως μαθητευόμενος, ο Αναστάσιος στο Άγιον Όρος.

Οι Τούρκοι του Ναυπλίου εκείνης της εποχής είχαν μια έφεση για τη θάλασσα. Υπήρχαν μόνιμα εδώ, πλήρως εξοπλισμένες πέντε πολεμικές γαλέρες, έτοιμες ανά πάσα στιγμή να σαλπάρουν. Ένας Γάλλος περιηγητής ο Ταβερνιέ μας πληροφορεί πως ήταν επανδρωμένες από Έλληνες σκλάβους, που τράβαγαν κουπί και Οθωμανούς καπετάνιους και στρατιώτες. Οι σκλάβοι έπαιρναν μιάμιση λίβρα ψωμί για καθημερινό φαΐ (μόνο) και κάθε Παρασκευή τους έδιναν ένα πιάτο μαγειρεμένο (όσπρια ή χόρτα). Πολλές φορές οι Έλληνες κάτοικοι της πόλης έκαναν έρανο για να τους προσφέρουν κάτι καλλίτερο.

Το Ναύπλιο με φιρμάνι του Σουλεϋμάν (του Μεγαλοπρεπή) είχε απαλλαγεί από το παιδομάζωμα και από προσπάθειες βίαιων εξισλαμισμών. Οι σκλάβοι αυτοί προέρχονταν κατά κύριο λόγο από θύματα πειρατών. Αναφέρεται ένας περιώνυμος Τούρκος Ναυπλιώτης πειρατής ο Χασάν Μπαριόλος, τον προσφωνούσαν, ίσως και να ήταν, Μπέη του Αναπλιού, και τουλάχιστον μέχρι 20 χρόνια πριν από το μαρτύριο του Αγίου Αναστασίου, κούρσευε πλοία στο Αιγαίο και λεηλατούσε παραθαλάσσιους Ελληνικούς οικισμούς. Τους άτυχους, που συνελάμβανε, τους έφερνε εδώ και είτε τους έδινε στις πέντε γαλέρες είτε τους πούλαγε για σκλάβους.

Βέβαια, έχουμε αναφορές και για Ναυπλιώτες Τούρκους που έπεφταν θύματα πειρατείας από Μαλτέζους Ιππότες και τους πουλούσαν σκλάβους στο Λιβόρνο.

Αυτή είναι μια μικρή περιγραφή της πόλης στο τέλος της πρώτης Τουρκοκρατίας. Η μνήμη του Αναστασίου είχε σχεδόν λησμονηθεί και είχε παραμείνει μόνο ένας θρύλος στους περίοικους της εκκλησίας της Παναγίας. Χαρακτηριστικά, την 1 Φεβρουαρίου του 1862, που εξερράγη η αντιοθωνική Ναυπλιακή Επανάσταση δεν αναφέρεται πουθενά ούτε λειτουργία. Το 1934 ο Κονδύλης υπέγραψε διάταγμα ορισμού της 1 Φεβρουαρίου ως τοπικής γιορτής.