Έκθεση για τον σκανδιναβικό Φιλελληνισμό στην Εθνική Πινακοθήκη (Ναύπλιο)

Η χώρα αυτή είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να δει κανείς στον κόσμο και, αν καλλιεργούσαν καλά τα εύφορα χωράφια, όπως σε μερικές βορινές χώρες, η συγκομιδή θα ήταν εξαιρετική. (…)

Συλλογίζομαι ότι οι ελπίδες μου να βρω εδώ συλλογές από σπουδαία χειρόγραφα πάνε χαμένες. Ωστόσο το κενό αυτό μετριάστηκε, ή σε μεγάλο βαθμό αντικαταστάθηκε από την παράξενη φύση του τόπου, που χωρίς άλλο αξίζει τον κόπο να γνωρίσει κανείς. Γιατί φαίνεται ότι πουθενά στην υδρόγειο δεν υπάρχει μέρος που να μοιάζει με αυτό. Αληθινά, θα μπορούσε να ονομαστεί το έβδομο θαύμα του σύγχρονου κόσμου.

Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Σουηδό Jabob Jonas Bjӧrnståhl, γλωσσολόγος (ειδικότητα οι ανατολικές γλώσσες) που βρέθηκε στην Ελλάδα το 1779. Μάλλον είναι ο πρώτος Ευρωπαίος που βρέθηκε στη Θεσσαλία και το γραπτό του με τίτλο «Το οδοιπορικό της Θεσσαλίας, 1779», έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Είναι ένας από τους 25 περισσότερο γνωστούς Σκανδιναβούς Φιλέλληνες που στήριξαν μια θετική εικόνα της Ελλάδας στην πορεία της από την Επανάσταση στο πρώτο ανεξάρτητο κράτος.

Στην Αργολίδα είναι ίσως στο ευρύ κοινό, περισσότερο γνωστός ο Φινλανδός Φρούραρχος του Παλαμηδίου Αύγουστος Μαξιμιλιανός Μύρμπεργκ (1797-1864), μια σημαντική προσωπικότητα στη χώρα του και στην Ευρώπη, με σημαντική συμμετοχή στην Ελληνική Επανάσταση.  Όμως, η έκθεση που ξεκίνησε στην Εθνική Πινακοθήκη (παράρτημα Ναυπλίου), μας ξεναγεί σε μια ενδιαφέρουσα σειρά προσωπικοτήτων, γεγονότων και αρχειακού υλικού, άγνωστου στη μεγαλύτερή του διάσταση.

Οι Σκανδιναβοί Φιλέλληνες, έμεναν στη σκιά των γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης και η παρουσίαση της συμβολής τους τόσο στον Αγώνα, όσο και στο στέριωμα του νέου κράτους ήταν σημαντική. Αυτό το κενό έρχεται να συμπληρώσει η συνεργασία που ξεκίνησε ανάμεσα στην Εθνική Πινακοθήκη και τα Ινστιτούτα τεσσάρων Σκανδιναβικών χωρών: Δανίας, Νορβηγίας, Φινλανδίας και Σουηδίας.

Τα πρόσφατα εγκαίνια της έκθεσης με τον τίτλο «Γενναίοι και Έξυπνοι άνθρωποι. Περιηγητές από τις Βόρειες Χώρες αφηγούνται», έφερε το αργολικό κοινό πιο κοντά στην παρουσία, το έργο και τις δράσεις των Σκανδιναβών Φιλελλήνων, προσφέροντας ένα σημαντικό υλικό με εικόνες, κείμενα και εξηγήσεις από τον χαιρετισμό της εκπροσώπου του Νορβηγικού Ινστιτούτου Αθηνών κ. Ντέλια Τζωρτζάκη και κυρίως από τη Δ/ντρια του Φινλανδικού Ινστιτούτου Αθηνών κ. Petra Pakkanen, η οποία παρουσίασε την προσωπικότητα του Φρουράρχου του Παλαμηδίου Α.Μ. Μύρμπεργκ.

Σημειώνω πως στα Σουηδικά Γενικά Αρχεία υπάρχει η απόφαση (παρουσιάστηκε κατά την ομιλία) με την οποία ορίζεται Φρούραρχος και με την υπογραφή του Κυβερνήτη Ι.Καποδίστρια. Το βιβλίο για τη ζωή του, της κ. Petra Pakkanen (August Myhrberg and North-European Philhellenism. Building the Myth of a Hero, Helsinki, 2006) περιλαμβάνει μια πρόσθετη πλούσια θεματολογία και υλικό (υδατογραφίες…), σύντομα θα εκδοθεί και στα ελληνικά.

Ένα δεύτερο βοηθητικό στοιχείο για την γνωριμία μας με τους Σκανδιναβούς Φιλέλληνες, είναι το εξαιρετικό φυλλάδιο που έχει εκδοθεί με τη φροντίδα των τεσσάρων πρεσβειών και περιλαμβάνει εικόνες και κείμενα των Σκανδιναβών περιηγητών με πληροφορίες που άλλοτε δείχνουν το θαυμασμό τους για την Ελλάδα και άλλοτε την πικρία τους για την άσχημη κατάσταση που ανακαλύπτουν.

Άλλοτε τα λόγια είναι κολακευτικά για μια ρημαγμένη χώρα που βγαίνει από έναν αιματηρό πόλεμο ανεξαρτησίας και άλλοτε υπαινικτικά της άθλιας κατάστασης της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα. Περιλαμβάνει επίσης τα βιογραφικά σημειώματα είκοσι πέντε Σκανδιναβών επιστημόνων και λογοτεχνών που ταξίδεψαν στην Ελλάδα ή συμμετείχαν με διάφορους τρόπους στην αναγέννηση της χώρας.

Γενικά πρόκειται για ένα πλούσιο υλικό που μας επιτρέπει να γνωρίσουμε έναν κόσμο που ακόμη και σήμερα μας φαίνεται μακρινός και απροσπέλαστος. Η έκθεση προσφέρει μια καλή ευκαιρία γνωριμίας μαζί του και η προσφορά αυτή ισχύει μέχρι τις 6 Ιουνίου 2022.

     (Γ. Κόνδης)