“Από Πρωτόκολλο σε Πρωτόκολλο… η 25 η Μαρτίου 2021!” …του Γιώργου Κόνδη

1. Greece shall form an independent State, and shall enjoy all the rights, political, administrative, and commercial, attached to complete independence.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1830, το πρώτο άρθρο του Πρωτοκόλλου που υπογράφουν οι αντιπρόσωποι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, καθορίζει την ελληνική ανεξαρτησία και τα σύνορα του νέου κράτους.

Η συμβολική διάσταση ενός τέτοιου γεγονότος είναι τεράστια και ιδιαίτερη, επίσης, καθώς αποτελεί επιβράβευση ενός εννιάχρονου συλλογικού αγώνα και ταυτόχρονα επιβράβευση του προσωπικού αγώνα της μεγάλης αυτής προσωπικότητας, του Κυβερνήτη Καποδίστρια, που σε λίγους μήνες δεν θα υπάρχει πιά! Βεβαίως, οι ιστορικές συγκυρίες ήταν θετικές για την έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης ακόμη και κυρίως τη στιγμή που ο επιθανάτιος ρόγχος της δεν άφηνε καμία αμφιβολία για το τέλος της.

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου (20-10-1827) έδωσε το απαραίτητο οξυγόνο στην ετοιμοθάνατη επανάσταση και δημιούργησε τις προϋποθέσεις της πολυπόθητης ανεξαρτησίας για μια κοινωνία αφανισμένη από τον όλεθρο των συγκρούσεων. Ας το σημειώσουμε και να μην το ξεχνάμε καθώς απομένουν ακόμη πολλά να γίνουν ώστε να καλλιεργηθεί στη συνείδησή μας πως η Ελλάδα ήταν το πρώτο εθνικό κράτος που δημιουργήθηκε με τον αγώνα του λαού της και πως γι’ αυτό ακριβώς ένα μοναδικό φαινόμενο δημιουργήθηκε στην παγκόσμια ιστορία: ο φιλελληνισμός!

Ποια ήταν η εικόνα της ελληνικής κοινωνίας στην μετά τον Ιμπραήμ εποχή; Φτάνοντας στο λιμάνι του Ναυαρίνου στις 4 Μαρτίου 1829 ο Α. Ντιβάλ, αξιωματικός του γαλλικού στρατού, σημειώνει με τρόμο τον πλήρη όλεθρο που συναντά παντού όπου πηγαίνει και χαρακτηρίζει την καθημερινότητα του διασωθέντος πληθυσμού.

Ανάμεσα στις πολλές εικόνες απόγνωσης και καταστροφής που μεταφέρει στις γραμμές του κειμένου του, σημειώνει : Δεν υποψιαζόμουν καθόλου όσα έμελλε ακόμη να δω. Σε μια χαράδρα που ακολουθούσαμε συφοριασμένοι άνθρωποι είχαν σκάψει εκατέρωθεν κάτι σαν τρώγλες ή είχαν αξιοποιήσει φυσικές σπηλιές λαξεμένες στο βράχο για να κατοικήσουν. Κουρέλια στέγνωναν έξω και στο βάθος, πάνω σε λίγη φωτιά και σε απαίσιο τσουκάλι έβραζαν άγρια χόρτα με γαϊδουράγκαθα που, όπως μου είπανε, ήταν η μόνη τους τροφή.

Οι εικόνες αυτές δεν άλλαξαν μονομιάς. Ο αγώνας όμως των Ελλήνων δημιούργησε ένα νέο κράτος με περιορισμένα όρια, τα οποία οι επόμενες γενιές με συνεχόμενους αγώνες και θυσίες, τα μεγάλωσαν ενσωματώνοντας στον εθνικό κορμό όλες τις περιοχές όπου ζούσαν Έλληνες με ελάχιστες εξαιρέσεις. Όλα κρίθηκαν στα πεδία των μαχών και στο επίπεδο των επιλογών που έκαναν κάθε φορά οι εμπλεκόμενοι.

Διακόσια χρόνια μετά, η δικαίωση του Πρωτοκόλλου της ανεξαρτησίας απαιτεί να σκεφτούμε πέρα από τους εορτασμούς τα βασικά προτάγματα και τις διδαχές της Ιστορίας. Ένας επιπλέον λόγος γι’ αυτό είναι η προετοιμασία μιας νέας συμβολικής (αλλά ίσως και πραγματικής) μάχης που επαναλαμβάνεται στη Μεσόγειο με τους ίδιους πάντα πρωταγωνιστές. Μόνο τα βασικά ερωτήματα αλλάζουν.

Θεωρούμε πως η ιστορική εμπειρία μας αποτελεί πολύτιμο εργαλείο που να μας αποτρέπει από τα λάθη του παρελθόντος και να ενισχύει τη δημιουργία μιας κοινής θέλησης για την διατήρηση και την ανάπτυξη όσων έχουμε πετύχει; Έχουμε σήμερα τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε ένα άλλο πλαίσιο διεκδικήσεων για τη θέση της χώρας στη διεθνή σκηνή; Έχουμε την ικανότητα και την ωριμότητα ιεράρχησης στόχων που να ενισχύουν τον βηματισμό μας στην Ιστορία; Αποκτήσαμε διάθεση και δεξιότητα αυτογνωσίας, ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιούμε την εμπειρία του παρελθόντος για να συνθέσουμε μια δυναμική παρουσία σήμερα και μια, ακόμη καλύτερη στο μέλλον;

Μήπως αποτελούμε παράδειγμα έθνους που ανακυκλώνει τα λάθη του και ακολουθεί σισύφεια διαδρομή στην Ιστορία;

Είμαστε περισσότερο από ποτέ, λόγω συγκυριών, υποχρεωμένοι να ασχοληθούμε με τα ερωτήματα που θέτει το ιστορικό μας παρελθόν, να απαντήσουμε και να χαράξουμε πορείες για το μέλλον. Στα «κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας» ο Κ.Κωστής σημειώνει με έμφαση πως δεν είναι καθόλου «αυτονόητο ότι τα ευρωπαϊκά επιτεύγματα της Ελλάδας θα διατηρηθούν. Γιατί αυτά ακριβώς τα επιτεύγματα προκάλεσαν εφησυχασμό σε μια εποχή που το διεθνές σύστημα απαιτούσε μεγάλο βαθμό προσαρμοστικότητας και ευελιξίας προκειμένου μια χώρα να διατηρεί τη θέση της στην ιεραρχία του.»

Στα διακόσια χρόνια πορείας μέσα στην Ιστορία εναλλάσσονται ακριβώς οι μεγάλες προσπάθειες και τα επιτεύγματα της ελληνικής κοινωνίας και ταυτόχρονα τα ολέθρια πολιτικά και στρατηγικά παραστρατήματα, κυρίως οι εμφύλιες συγκρούσεις, που οδήγησαν στην απώλεια όσων με κόπο και θυσίες είχαν αποκτηθεί. Η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα μόνο όταν τα υποκείμενά της ξεχνούν τις προηγούμενες καταστάσεις της και αδυνατούν να αντλήσουν συμπεράσματα από αυτά. Οι σημερινές συγκυρίες επαναφέρουν, σχεδόν με τον ίδιο τρόπο, το στρατηγικό παιχνίδι στην εποχή του Ιμπραήμ.

Θα μπορέσουμε άραγε να ξεφύγουμε από το ρόλο του διαρκώς «προδομένου λαού», να αντιτάξουμε τις μεγάλες δυνατότητες, θεσμικές, συλλογικές και ατομικές, που διαθέτουμε και να αναπτύξουμε ένα πλέγμα στρατηγικών συμμαχιών που θα μας επιτρέπει να διατηρήσουμε και να αναπτύξουμε τη θέση μας στην ιεραρχία του διεθνούς συστήματος. Αυτό διατρανώθηκε ως διεκδίκηση για πρώτη φορά την 25 Μαρτίου 1821.

Αυτό επισημοποιήθηκε με τον καλύτερο τρόπο στις 3 Φεβρουαρίου 1830. Στη θετική συνέχιση των γεγονότων αυτών καλούμαστε να διαλογιστούμε και να κάνουμε πράξη με τα διακόσια χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.