Απολογισμός του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου από τον Ε.Θεοδωρόπουλο

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, προχώρησε την Τετάρτη 24 Ιουλίου στον απολογισμό της φετινής διοργάνωσης, εν όψει της λήξης της θητείας του τον επόμενο μήνα.

Ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο κ.Θεοδωρόπουλος:

«Η σημερινή Συνέντευξη Τύπου, με θέμα τον απολογισμό του καλλιτεχνικού προγράμματος 2019 του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, απευθύνεται μόνο σε δημοσιογράφους και κριτικούς και γίνεται μέσα στον Ιούλιο, καθώς το πρόγραμμα του Φεστιβάλ ολοκληρώνεται στην Επίδαυρο στις 10 Αυγούστου, εποχή που πολλοί από σας θα βρίσκονται σε καλοκαιρινή άδεια. Καθώς με το φετινό πρόγραμμα ολοκληρώνεται η θητεία μου, είναι η στιγμή να αναλογιστούμε όλη τη διαδρομή μας στο Φεστιβάλ, ώστε να γίνει πιο καθαρό το έργο που πραγματοποιήσαμε από το 2016 ως σήμερα: τι προσπαθήσαμε και τι καταφέραμε, αλλά και τι χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη επιμονή και προσπάθεια.

Όπως έχω υπογραμμίσει, πιστεύω σ’ ένα Φεστιβάλ εθνικό και διεθνές, με ισχυρά κοινωνικά αντανακλαστικά, ανοιχτό σε όλους, το οποίο καλείται να αξιοποιεί στο έπακρον τις δυνατότητες ενός δημόσιου οργανισμού ώστε να ανταποκριθεί στα υψηλά ζητούμενα: αισθητική καλλιέργεια του κοινού, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και σύνδεση της τέχνης με την κοινωνία, και, φυσικά, ενίσχυση της εγχώριας δημιουργίας. Αυτούς τους στόχους θέσαμε, και σ’ αυτές τις κατευθύνσεις κινηθήκαμε, με κύριο μέλημα την ενίσχυση της διακριτής ταυτότητας των χώρων της Επιδαύρου και της Μικρής Επιδαύρου, του Ηρωδείου, της Πειραιώς 260 και της ενότητας του Ανοίγματος στην Πόλη, αναπόσπαστους κρίκους του πολυπρισματικού αυτού φεστιβάλ.
Το 2018 και το 2019 ήταν, θεωρώ, τα πιο ολοκληρωμένα και δυναμικά από τα φεστιβαλικά καλοκαίρια της θητείας μου. Ειδικά φέτος άρχισαν να δίνουν καρπούς όλες οι προσπάθειες διεύρυνσης συνεργασιών των τελευταίων χρόνων με διεθνείς αλλά και υψηλού επιπέδου ελληνικές παραγωγές στην Επίδαυρο, που υποδέχτηκε έως σήμερα, στα 5 από τα 8 διήμερα του προγράμματος, 52.747 θεατές.

-Στο Ηρώδειο, τις παραστάσεις παρακολούθησαν 79.202 θεατές, χωρίς να υπολογίσουμε βέβαια την Τραβιάτα από τη Λυρική και την Εθνική Ορχήστρα της Κίνας που υπολείπονται.

-Τις παραστάσεις της Πειραιώς 260 τις παρακολούθησαν συνολικά 18.433 θεατές, ενώ το Kanata του Λεπάζ στο Μέγαρο Μουσικής είχε 2.440 θεατές.

-Επίσης, το Άνοιγμα στην Πόλη συγκέντρωσε στην Αθήνα 5.845 θεατές, σε 17 εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Βέβαια, σύγκριση αριθμού θεατών με το 2018 αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να γίνει, επειδή δεν έχει ολοκληρωθεί το φετινό πρόγραμμα.

-Εκτός των δύο μεγάλων παραγωγών στο Ηρώδειο που προανέφερα, στην Επίδαυρο αναμένουμε ακόμη την παράσταση της Κομεντί Φρανσαίζ Ηλέκτρα / Ορέστης, τις Νεφέλες, τον Προμηθέα με την Κάθριν Χάντερ, και στη Μικρή Επιδαυρο τη Φαίδρα και τις Δαναΐδες.

-Επίσης,  φέτος οι παραστάσεις είναι λιγότερες συνολικά, κάτι που έγινε απολύτως συνειδητά, αποτέλεσμα σκέψης και αυτοκριτικής: έπρεπε να συμμαζευτεί το «άπλωμα» σε χώρους και o αριθμός των εκδηλώσεων των προηγούμενων ετών, ώστε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα πιο στοχευμένο, πιο σφιχτό, με πιο δραστική απεύθυνση στον κόσμο.

Στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο, εστιάσαμε στο ζήτημα της διαφορετικότητας μέσα από παραστάσεις που έθεσαν στο μικροσκόπιο περιπτώσεις ατόμων ή ολόκληρων ομάδων στις παρυφές του κοινωνικού συνόλου, επιχειρώντας να φέρουν στην επιφάνεια το ζήτημα της συλλογικής ευθύνης και την ανάγκη της κοινωνικής ανοχής.

Σε σχέση με το ελληνικό πρόγραμμα θα ήθελα να σημειώσω ότι το Φεστιβάλ έχει να παίξει έναν σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο, καθώς είναι ο μόνος θεσμός που μπορεί να δώσει ακόμα και σε νεότερους δημιουργούς τη δυνατότητα να δοκιμαστούν σε «μεγαλύτερες» και πιο απαιτητικές διαστάσεις από αυτές της χειμερινής θεατρικής σαιζόν, πλάι σε διεθνείς παραγωγές, να τους προσφέρει τα μέσα ώστε να πειραματιστούν, να διαμορφώσουν ένα τολμηρό, προσωπικό ύφος που θα οδηγήσει εντέλει σε εξαγώγιμα έργα.

Για τη διαμόρφωση του διεθνούς προγράμματος, η λέξη-κλειδί ήταν η ποικιλομορφία, που κάλυπτε ένα ευρύ καλλιτεχνικό φάσμα: από καταξιωμένους μαέστρους της σκηνοθεσίας, που άλλη μια φορά θάμπωσαν το κοινό με την πυκνή, ποιητική και μεστή νοήματος εικονοποιία τους, όπως ο Ρομπέρ Λεπάζ και το Θέατρο του Ήλιου της Αριάν Μνουσκίν με το Kanata ή ο Ρομέο Καστελούτσι με το La vita nuova, καθώς και σημαντικές παρουσίες που το Φεστιβάλ Αθηνών είχε πρώτο συστήσει στους θεατρόφιλους, όπως οι Κολομβιανοί Mapa Teatro, που επέστρεψαν με το πολύχρωμο, οργιαστικό, πολιτικό όσο και μελαγχολικό «Οι αγνοούμενοι», μέχρι ανερχόμενους καλλιτέχνες που αφήνουν τώρα το στίγμα τους στις ευρωπαϊκές σκηνές και στον υπόλοιπο κόσμο.

– Στην Επίδαυρο, είμαστε πολύ ευτυχείς που υλοποιείται πλέον με ορατά αποτελέσματα η προσπάθειά μας για διεθνή προσανατολισμό, με τη συμμετοχή δυνατών ονομάτων της παγκόσμιας πρωτοπορίας: Η Επίδαυρος άνοιξε φέτος με τον Οιδίποδα του Ρόμπερτ Γουίλσον. Αυτή τη βδομάδα κατεβαίνει για πρώτη φορά η Κομεντί Φρανσαίζ με προσκεκλημένο σκηνοθέτη τον Ίβο βαν Χόβε, του οποίου αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον την παράσταση Ηλέκτρα/Ορέστης του Ευριπίδη, ενώ στο κλείσιμο του Φεστιβάλ θα δούμε για πρώτη φορά στην Επίδαυρο την Κάθριν Χάντερ, να ερμηνεύει στα ελληνικά τον επώνυμο ρόλο στον Προμηθέα Δεσμώτη.

Οι διεθνείς συνεργασίες δεν είναι κάτι που μπορεί να πραγματοποιηθεί από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται μακροχρόνιος προγραμματισμός. Ενδεικτικά θα σας αναφέρω ότι οι συζητήσεις με τον διευθυντή της Κομεντί Φρανσαίζ Ερίκ Ρυφ άρχισαν το φθινόπωρο του 2016! Ο διεθνής όμως προσανατολισμός της Επιδαύρου δεν εξαρτάται μόνο από τις διεθνείς συμμετοχές, αλλά και από την υψηλή ποιότητα και συνοχή του όλου προγράμματος. Οι φετινές ελληνικές παραστάσεις που επιλέξαμε είναι μέσα σ’ αυτή τη λογική, αλλά χρειάζεται ακόμα δουλειά: έχει σημασία να χτίζονται όλες οι παραστάσεις της Επιδαύρου από κοινού με το Φεστιβάλ.

Ο διεθνής προσανατολισμός της Επιδαύρου επιβάλλεται για πολλούς λόγους, ώστε το αρχαίο αυτό θέατρο ως φεστιβαλικός χώρος να αρχίσει να συνομιλεί με τα ευρωπαϊκά φεστιβάλ που φιλοξενούν την αφρόκρεμα της σύγχρονης δημιουργίας, κάτι που θα προσελκύσει ένα διεθνές ενδιαφέρον συμπράξεων, κάνοντας την Επίδαυρο προορισμό του διεθνούς θεατρόφιλου κοινού. Αλλά κι αυτό το όραμα χρειάζεται μακροχρόνιο προγραμματισμό.

-Στη Μικρή Επίδαυρο επίσης,  μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι, καθώς εκεί φιλοξενήθηκαν εναλλακτικές προσεγγίσεις πάνω στο αρχαίο δράμα αλλά και αρχαιόθεμα έργα, που βοήθησαν το χώρο να αποκτήσει μια δική του ιδιαίτερη φυσιογνωμία κι ένα πιο νεανικό, ανήσυχο κοινό. Ήταν καιρός αυτό το υπέροχο ελληνιστικό θέατρο της Παλαιάς Επιδαύρου, δίπλα στη θάλασσα, να ζωντανέψει, ανοίγοντας σε μια απελευθερωμένη και τολμηρή ματιά πάνω στα αρχαία κείμενα. Η Μικρή Επίδαυρος συνομιλεί με το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, ενώ το Λύκειο Επιδαύρου προσθέτει τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα που κατά τη γνώμη μου αρμόζει σ’ ένα φεστιβάλ.

-Το Λύκειο Επιδαύρου, το διεθνές θερινό σχολείο αρχαίου δράματος το οποίο σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε από το 2017 σε συνεργασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο Ναύπλιο, πραγματοποιήθηκε και φέτος για τρίτη συνεχή χρονιά με τη συμμετοχή σημαντικών Ελλήνων και ξένων δασκάλων. Το πρόγραμμα διήρκεσε από τις 2 έως τις 16 Ιουλίου με τη συμμετοχή 105 σπουδαστών από 18 χώρες, 22 διδασκόντων από 8 χώρες και 18 εθελοντών, συν την οργανωτική ομάδα του Λυκείου εντός του Φεστιβάλ.

Για δεύτερη χρονιά φέτος, 45 σπουδαστές του προγράμματος αιτήθηκαν και πρόκειται να λάβουν διδακτικές μονάδες μέσω του προγράμματος ακαδημαϊκής πιστοποίησης του θερινού σχολείου από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Για μένα, αυτό το πολυφωνικό, διαπολιτισμικό σχολείο πάνω στο αρχαίο δράμα είναι θεσμός που πρέπει να ριζώσει, όχι μόνο γιατί μας αφορά και πρέπει να μας αφορά επί της ουσίας η διαρκής ανανέωση της ματιάς και των υποκριτικών προσεγγίσεων πάνω στο αρχαίο δράμα, στον τόπο που γεννήθηκε, αλλά και για τα σημαντικά οφέλη του στο ίδιο το φεστιβάλ – ας μην ξεχνάμε ότι ο νεανικός κόσμος με την πληθωρικότητα και τη ζωντάνια του είναι αυτός που κατά κύριο λόγο τροφοδοτεί τις μεγάλες φεστιβαλικές διοργανώσεις διεθνώς. Κάτι που κερδήθηκε στην Πειραιώς 260 και στο Άνοιγμα στην Πόλη. Σειρά της Επιδαύρου.

Το ενδιαφέρον μας όμως για τη σύνδεση του προγράμματος με την τοπική κοινωνία στην Επίδαυρο και σε όλη την Αργολίδα δεν σταματάει εδώ, αφού έχουμε αναπτύξει μια σειρά ποικίλων δράσεων που υλοποιήθηκαν και φέτος με μεγάλη συμμετοχή: «Εκπαιδεύοντας το κοινό στο αρχαίο δράμα», με σκοπό την ανάπτυξη του κοινού (μαθητών και ενηλίκων) μέσα από τη συμμετοχή τους σε βιωματικά εργαστήρια, διαλέξεις και παρουσιάσεις σχετικά με τα έργα που ανεβαίνουν το καλοκαίρι στην Επίδαυρο.

Από φέτος, εκπαιδευτικές δράσεις ακόμα και με πρόσφυγες. «Διάλογοι», μια σειρά συναντήσεων και ανοιχτών εργαστηρίων με σκηνοθέτες παραστάσεων που φιλοξενούνται στα αρχαία θέατρα της Επιδαύρου, και «Εκπαιδεύοντας το διεθνές κοινό», που περιλαμβάνει βιωματικά θεατρικά εργαστήρια, διαλέξεις για το αρχαίο δράμα, παρακολούθηση παραστάσεων του Φεστιβάλ σε Αθήνα και Επίδαυρο και ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, ειδικά σχεδιασμένα για διεθνείς ομάδες συμμετεχόντων.
Ενδεικτικά, τις δράσεις αυτού του προγράμματος παρακολούθησαν το 2019 περισσότεροι από 1300 μαθητές, ενήλικες και επισκέπτες από το εξωτερικό. Και αυτό το πρόγραμμα, όπως και οι περισσότερες εκπαιδευτικές δράσεις του Φεστιβάλ, είναι δωρεάν.

Επίσης, φέτος πραγματοποιήθηκε για τρίτη συνεχή χρονιά το πρόγραμμα «Δημιουργική απασχόληση για παιδιά», την ώρα που οι μεγάλοι παρακολουθούν τις παραστάσεις στο Θέατρο της Επιδαύρου. Να αναφέρω εδώ τον ουσιαστικό ρόλο που έχει στο Λύκειο Επιδαύρου και στις εκπαιδευτικές δράσεις στην Αργολίδα αλλά και στην Αθήνα η σύμβουλος εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Φεστιβάλ Τζωρτζίνα Κακουδάκη.

Όσον αφορά τώρα τα οικονομικά, τα τρία αυτά χρόνια διαχειρίστηκα τον προϋπολογισμό του καλλιτεχνικού προγράμματος χωρίς υπερβάσεις, που σημαίνει ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του φεστιβάλ δεν χρειάστηκε έκτακτη χρηματοδότηση ούτε αύξηση του προϋπολογισμού, παρότι βέβαια μια αύξηση είναι πάντα υπέρ του καλλιτεχνικού προγράμματος. Σ’ αυτό συνέβαλαν οι δεκάδες συνεργασίες που εξασφαλίσαμε με ιδρύματα, φορείς, οργανισμούς και ιδιώτες, που ανέλαβαν μόνοι τους το κόστος των παραγωγών τους. Επίσης, σημαντικό ρόλο έπαιξε η αύξηση των συμπαραγωγών, η αύξηση των θεατών και συνεπώς η αύξηση των εσόδων από τα εισιτήρια. Το αποτέλεσμα σε οικονομικό επίπεδο είναι ότι τα τρία πρώτα χρόνια της θητείας μου το φεστιβάλ ήταν πλεονασματικό, όπως περιμένουμε να είναι και το 2019, όταν λήξει το οικονομικό έτος και έχουμε τα πλήρη οικονομικά στοιχεία.

Κλείνοντας, θα μου επιτρέψετε να πω κάτι πιο προσωπικό. Η θητεία μου λήγει τον επόμενο μήνα. Το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, με όλους τους χώρους που διαθέτει, είναι ένας γιγάντιος οργανισμός. Η δουλειά ήταν πολλή, άπειρες ώρες. Ωστόσο η εμπειρία ήταν για μένα πολύτιμη, κι αυτό μου έδινε καθημερινά ενέργεια και αντοχή. Ταξίδεψα για τις ανάγκες του προγράμματός μας σε πολλά θέατρα και φεστιβάλ του κόσμου, γνώρισα σημαντικούς καλλιτέχνες, επαγγελματίες που η αφοσίωση στη τέχνη τους τους κάνει σεμνούς. Είμαι ευγνώμων γι’ αυτό το ταξίδι που μου επιφύλαξε η ζωή, όσο κι αν είχε και τις δύσκολες στιγμές του.