Το Δίκτυο Φύση 2000 και η περιοχή Παλαμηδίου-Ακροναυπλίας

H περιοχή της Ακροναυπλίας και Παλαμηδίου υπήχθη, ως προς την διαχείρισή της, στον «Φορέα Διαχείρισης Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου και Μονεμβασίας» με έδρα το Άστρος του Νομού Αρκαδίας,

Το δίκτυο Natura 2000 ή αλλιώς Φύση 2000 είναι ένα ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο περιοχών και ζωνών προστασίας της φύσης. Εκτείνεται σε όλη την έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στοχεύοντας στη διασφάλιση της διατήρησης πολύτιμων και απειλούμενων ειδών και ενδιαιτημάτων της, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Οι περιοχές που περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000, χαρακτηρίζονται από σημαντικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών, σε ευρωπαϊκό επίπεδο και αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών :

Α) Τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) – Special Protected Areas (SPA) για την ορνιθοπανίδα, όπως αυτές ορίζονται στην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ «Για τη διατήρηση των άγριων πτηνών» και

Β) τους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) – Sites of Community Importance (SCI), όπως ορίζονται στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

Οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) εντάσσονται αυτόματα στο δίκτυο Natura 2000, μετά το χαρακτηρισμό τους από τα Κράτη Μέλη, ενώ για τους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), προκειμένου να ενταχθούν στο δίκτυο, πραγματοποιείται επιστημονική διαπραγμάτευση και αξιολόγηση μεταξύ των κρατών. Για την ιστορία να αναφερθεί πως η διαχείριση των ΖΕΠ γίνεται σύμφωνα με τις Οδηγίες 92/43/ΕΟΚ και 79/409/ΕΟΚ και η διαχείριση των ΤΚΣ σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Επιπλέον,να σημειωθεί πως μετά το χαρακτηρισμό περιοχών ως ΤΚΣ, τα ευρωπαϊκά κράτη καλούνται να κηρύξουν τις περιοχές αυτές ως Ειδικές Ζώνες Διαχείρισης ( ΕΖΔ), με σκοπό να καθορίσουν προτεραιότητες για τη διατήρηση των τύπων οικοτόπων και των ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος.

Για την Ελλάδα, συστάθηκε ειδική επιτροπή σχετικά με την καταγραφή των περιοχών,που πληρούν τα κριτήρια, ώστε να ενταχθούν στο δίκτυο Natura. Η σύσταση της επιστημονικής αυτής ομάδας έγινε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE (1994-1996) με τίτλο «Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων και των Ειδών Χλωρίδας και Πανίδας της Ελλάδας (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ)».

Η περιοχή Παλαμηδίου και Ακροναυπλίας χαρακτηρισθήκε ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΤΙΦΚ), λόγω των ιδιαίτερων φυσικών αλλά και ανθρωπογενών χαρακτηριστικών της, που συνοψίζονται: στους βραχώδεις σχηματισμούς/ορθοπλαγιές, στην βραχώδη ακτή με παράκτιους κρημνούς, στην μακία βλάστηση (θαμνώνας σκληρόφυλλων) και τα φρύγανα, στο χαμηλό πευκοδάσος, στα ενδιαφέροντα γεωμορφολογικά στοιχεία με τις βραχοσκεπές, στα καλαίσθητα ανθρωπογενή στοιχεία ιστορικού ενδιαφέροντος και στην οικολογική της αξία που οφείλεται στην παρουσία ενδημικών ειδών φυτών της Πελοποννήσου, όπως

Ανάμεσα στα σπάνια αυτά ενδημικά φυτά της Πελοποννήσου, εμφανίζεται και μια σημαντική πανίδα από σπονδυλωτά και ασπόνδυλα ζώα,όπως η Πελοποννησιακή σαύρα (Argyroides Μoreoticus), το σαμιαμίδι (Hemidactylus Τurcicus Τurcicus), το Coluber Gemonensis gemonensis, η Σαΐτα του Νταλ (coluber najadum dahlii), ο Έρυξ ο Λουρίτης (Eryx Jaculus Turcicus), η Γουστέρα της Βόρειας Πελοποννήσου (Podarcis Peloponnesiaca Lais), η Ποταμοχελώνα (Mauremys Caspica rivulata), η Κρασπεδωτή χελώνα (Testudo Marginata), η Ονυχοχελώνα (Testudo Hermanii Hermanii) και ο Οφιόμορος ( Ophiomorus Punctatissimus).

Επίσης έχει κανείς τη δυνατότητα να δει δύο απειλούμενα είδη νυχτερίδων, το Ρινόλοφο του Μπλάζιους (Rhinolophus Blasii) και την Myotis Βlyrhi. Όλα αυτά τα είδη προστατεύονται από τη Σύμβαση της Βέρνης.

Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η παρουσία μεταξύ των άλλων και ενός από τα σημαντικότερα και ανθεκτικώτερα απολιθώματα στρόμβου Strombus bubonius.

Πρόκειται για ένα γαστερόποδο που έζησε στην τελευταία Μεσοπαγετώδη Περίοδο του Πλειστοκαίνου, όταν το επίπεδο της θάλασσας ήταν πέντε (5) μέτρα υψηλότερα από ότι είναι σήμερα.

Με τον νόμο υπ’ αριθμ 4519/20 Φεβρουαρίου 2018 «Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και άλλες διατάξεις» η περιοχή της Ακροναυπλίας και Παλαμηδίου υπήχθη, ως προς την διαχείρισή της, στον «Φορέα Διαχείρισης Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου και Μονεμβασίας» με έδρα το Άστρος του Νομού Αρκαδίας.

Στην αρμοδιότητα των ΦΔΠΠ ανήκει:

– η παροχή στοιχείων και αιτιολογημένης γνωμοδότησης κατά τη διαδικασία κατάρτισης των σχεδίων διαχείρισης και στη συνέχεια η εφαρμογή, παρακολούθηση, αξιολόγηση και επικαιροποίηση των σχεδίων διαχείρισης για την αειφορική διαχείριση και προστασία του φυσικού κεφαλαίου του δικτύου Natura 2000,

– η κατάρτιση ετήσιας έκθεσης για την προστατευόμενη περιοχή, με προτεραιότητα στην κατάσταση διατήρησης των προστατευτέων αντικειμένων και στα αποτελέσματα από την εφαρμογή των δράσεων που προβλέπονται στα σχέδια διαχείρισης,

– η ανεύρεση, διασφάλιση και αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων για την προώθηση νέων τοπικών αναπτυξιακών προτύπων και δράσεων,

– η αποτελεσματική, χρηστή και με κανόνες διαφάνειας διάθεση και διαχείριση των πηγών εσόδων των ΦΔΠΠ για τη βελτίωση του βαθμού διατήρησης των προστατευτέων αντικειμένων, την ολοκληρωμένη διαχείριση των περιοχών ευθύνης τους και την ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης,

– η κατάρτιση μελετών και η διεξαγωγή ερευνών,καθώς και η εκτέλεση τεχνικών ή άλλων έργων που περιλαμβάνονται στα οικεία σχέδια διαχείρισης και είναι απαραίτητα για την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη των προστατευτέων αντικειμένων που εμπίπτουν στην περιοχή ευθύνης τους,

– η παροχή αιτιολογημένων γνωμοδοτήσεων κατά τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων και των δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στις προστατευόμενες περιοχές ευθύνης τους ή των έργων και δραστηριοτήτων οι επιπτώσεις των οποίων επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, το προστατευτέο αντικείμενο,

-η διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, τους παραγωγικούς φορείς και κάθε άλλον εμπλεκόμενο κατά περίπτωση φορέα, εντός των περιοχών ευθύνης τους,τόσο κατά τη διαδικασία κατάρτισης των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (Ε.Π.Μ.), των σχεδίων προεδρικών διαταγμάτων για το χαρακτηρισμό των προστατευόμενων περιοχών και των σχεδίων διαχείρισης όσο και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση απαιτείται, με στόχο την ολοκληρωμένη διαχείριση, την αποτελεσματική προστασία και την ανάδειξη των αξιών των προστατευόμενων περιοχών, καθώς και την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής παραμέτρου στα τοπικά αναπτυξιακά πρότυπα,

– η ανάληψη εκπόνησης και εκτέλεσης εθνικών, ευρωπαϊκών ή διεθνών προγραμμάτων και δράσεων σχετικών με την περιοχή ευθύνης τους, τα οποία προάγουν ή προβάλλουν τους σκοπούς του ΦΔΠΠ,

– η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού και των παραγωγικών φορέων σε θέματα αναγόμενα στο έργο και στους σκοπούς των ΦΔΠΠ. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΦΔΠΠ μπορούν να ιδρύουν και να λειτουργούν κέντρα πληροφόρησης και να αναλαμβάνουν σχετική εκδοτική δραστηριότητα έντυπης ή και ηλεκτρονικής μορφής,

– η διοργάνωση και συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης και επιμόρφωσης, καθώς και σε συνέδρια, ημερίδες, επιμορφωτικά σεμινάρια και άλλες ενημερωτικές εκδηλώσεις για την προώθηση και ανάδειξη των στόχων της διαχείρισης των προστατευτέων αντικειμένων της περιοχής ευθύνης τους και της συμβατής οικοανάπτυξης των περιοχών προστασίας κ.α.

Μήπως η Δημοτική Αρχή θα πρέπει επιτέλους ν’ αναλάβει ενεργό δράση με ουσιαστική συμμετοχή, τόσο στην κατάρτιση του σχεδίου διαχείρισης,όσο και στην ένταξη της περιοχής στα πρόγραμματα βιώσιμης ανάπτυξης πόλεων;

Μαρία Βασιλείου

Βιολόγος-Ωκεανογράφος