Όσα πρέπει να γνωρίζεις για το χειμερινό ηλιοστάσιο
Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο συμβαίνει κατά την ετήσια τροχιά της Γης γύρω από αυτόν. Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο ψηλότερο ή στο χαμηλότερο σημείο (ετήσιο ) του ουρανού που βρίσκεται ποτέ το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σε εμάς πάνω στην επιφάνεια της Γης. Η ημέρα του ηλιοστασίου είναι είτε η μεγαλύτερη (το Καλοκαίρι-Θερινό ηλιοστάσιο) είτε η μικρότερη (το Χειμώνα-Xειμερινό ηλιοστάσιο) μέρα του έτους για όλες τις περιοχές της γης εκτός από τους Τροπικούς.
Εδώ και χιλιάδες χρόνια, το ενδιαφέρον του ανθρώπου για τα φυσικά-αστρονομικά φαινόμενα διατηρείται αναλλοίωτο κι έντονο, όχι μόνον για το οπτικό ενδιαφέρον που αυτά τα φαινόμενα μπορεί να έχουν αλλά κυρίως γιατί ενσωματώνουν μία ιδιαίτερη συμβολική σημασία, το κάθε φαινόμενο για τον δικό του λόγο. Από αυτή την προσέγγιση δεν θα μπορούσε να λείπει το χειμερινό ηλιοστάσιο, η μία και μοναδική μέρα του χρόνου κατά την οποία ο ήλιος “στέκεται” στον ουρανό και τότε η ημερήσια ηλιοφάνεια βρίσκεται στη μικρότερη διάρκειά της, ενώ αντίστοιχα η νύχτα έχει τη μέγιστη διάρκειά της. Ημερολογιακά, το χειμερινό ηλιοστάσιο ορίζεται κάθε έτος μεταξύ της 21ης και 22ας Δεκεμβρίου για το βόρειο ημισφαίριο και αντίστροφα, μεταξύ της 21ης και 22ας Ιουνίου για το νότιο ημισφαίριο. Μικρή απόκλιση υπήρξε περί το 45 π.κ.χ. όταν ο Ιούλιος Καίσαρας όρισε στο Ιουλιανό ημερολόγιο την 25η Δεκεμβρίου ως επίσημη ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, δίνοντας έτσι τη βάση για σημαντικούς ιστορικούς-θρησκευτικούς συνειρμούς λίγες δεκαετίες αργότερα…
Πολλοί ανθρώπινοι πολιτισμοί εόρταζαν και εορτάζουν τόσο το χειμερινό όσο και το θερινό ηλιοστάσιο, όπως και τις ισημερίες, πράγμα που αντικατοπτρίζεται και σε κοντινές ημερολογιακά φαινομενικά άσχετες θρησκευτικές εορτές. Το γνωστότερο παράδειγμα για το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι τα Χριστούγεννα.
Από τις 17 ως τις 23 Δεκεμβρίου, οι αρχαίοι Ρωμαίοι εόρταζαν τα Σατουρνάλια και στις 25 Δεκεμβρίου τα Μπρουμάλια (η λέξη υποδηλώνει τη μικρότερη ημέρα του χρόνου, dies brevissima > brevma > bruma, δηλ.το χειμερινό ηλιοστάσιο). Σε αυτά τιμούσαν την «ημέρα της γεννήσεως του αήττητου Ήλιου» (dies natalis invicti Solis), αφού ο Ήλιος από εκείνες τις ημέρες έπαυε να χαμηλώνει την τροχιά του και άρχιζε να επανέρχεται ψηλά στον ουρανό ως θριαμβευτής για να ξαναφέρει τη ζέστη και τη ζωή στην παγωμένη φύση.
Ο Χριστιανισμός λοιπόν υιοθέτησε την ημερομηνία (επισήμως από τον 6ο αι.) αλλάζοντας το τιμώμενο πρόσωπο στον «Ήλιο της Δικαιοσύνης» (κατά το τροπάριο των Χριστουγέννων), τον Ιησού Χριστό, οπότε ο λαός δεν δυσκολεύθηκε να αλλάξει και πολύ τις εορταστικές του συνήθειες (βλ. το αναλυτικό άρθρο Ιστορία του εορτασμού των Χριστουγέννων). Σε άλλους λαούς παρατηρούμε ότι π.χ. οι εορτές Γιάλντα, Καρατσούν, Χανουκκά, Κουάντζα κλπ. εορτάζονταν επίσης πολύ κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο.