Σημαντική απόφαση ΣτΕ για την παραγραφή φορολογικών αξιώσεων του Δημοσίου

Δημοσιεύτηκε στις 27-6-2017 η με αριθμό 1738/2017 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με την ερμηνεία και την συνταγματικότητα των διατάξεων που αυθαίρετα και κατά το δοκούν παρατείνουν στο διηνεκές την περίοδο παραγραφής των φορολογικών αξιώσεων.

Η ανωτέρω απόφαση που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, έκρινε ότι για την επιβολή επιβαρύνσεων υπό την μορφή φόρων, τελών, εισφορών και σχετικών κυρώσεων, απαιτείται να προβλέπεται συγκεκριμένη προθεσμία παραγραφής, με εύλογη διάρκεια, η οποία, πρέπει να ορίζεται εκ των προτέρων και η διάρκειά της να είναι επαρκώς προβλέψιμη από τον διοικούμενο, μετά δε την λήξη της να μην είναι πλέον δυνατή η επιβολή εις βάρος του διοικουμένου ούτε της σχετικής οικονομικής επιβαρύνσεως (φόρου, τέλους, εισφοράς) ούτε οποιασδήποτε συνδεδεμένης με αυτήν κυρώσεως.

Το ανώτατο δικαστήριο έφτασε σε αυτό το σκεπτικό, λαμβάνοντας υπόψη του ότι πλέον διευκολύνεται η διαδικασία ελέγχου τόσο λόγω των συγχρόνων ηλεκτρονικών και άλλων μεθόδων ελέγχου όσο και λόγω του γεγονότος ότι πολλά δεδομένα που αφορούν την πάσης φύσεως οικονομική δραστηριότητα των φορολογουμένων (όπως εισόδημα π.χ. από μισθωτές υπηρεσίες, τόκους καταθέσεων κ.λπ.) εισάγονται στο σύστημα ηλεκτρονικής υποβολής των δηλώσεων φόρου εισοδήματος χωρίς να χρειάζεται καμία ενέργεια εκ μέρους των φορολογουμένων. Ως εκ τούτου, δεν δικαιολογείται ο καθορισμός μακρού χρόνου παραγραφής πέραν των χρονικών ορίων που όριζαν προϊσχύσασες διατάξεις σε χρόνο, κατά τον οποίο η φορολογική διοίκηση δεν διέθετε τα μέσα αυτά.

Με την πρακτική του Δημοσίου να παρατείνεται διαδοχικά ο χρόνος παραγραφής των φορολογικών αξιώσεων λίγο πριν από την λήξη είτε της αρχικής παραγραφής, είτε της προηγούμενης παράτασής της, η 5ετής παραγραφή φαίνεται ότι δεν έχει πλέον σε καμία περίπτωση εφαρμογή για τις φορολογικές υποχρεώσεις που γεννήθηκαν κατά τις χρήσεις στις οποίες αφορούν.

Η Ολομέλεια του ανωτάτου δικαστηρίου λαμβάνει υπόψη της την ανάγκη των επιχειρηματιών να γνωρίζουν επακριβώς και στην ώρα τους τις οικονομικές τους εκκρεμότητες. Αντίθετα, η συσσώρευση οφειλών πολλών ετών, λόγω της μετά πάροδο μακρού χρόνου διενέργειας ελέγχου για περισσότερα έτη και εκδόσεως των σχετικών καταλογιστικών πράξεων και αξίωση ταυτόχρονης καταβολής αυτών, δημιουργεί σοβαρά οικονομικά προβλήματα βιωσιμότητας σε εμπόρους και εταιρείες.
Τέλος αυτή η απόφαση ,η οποία ουσιαστικά καθορίζει ένα οριστικό πλαίσιο παραγραφής φορολογικών αξιώσεων καταλήγει σε μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα από τον σταθερό χρόνο παραγραφής, τα οποία συνοψίζονται στα παρακάτω:

• Στην πράξη, βελτιώνεται η άσκηση αποτελεσματικού ελέγχου για την εξακρίβωση της εκ μέρους των διοικουμένων τηρήσεως των οικονομικών υποχρεώσεών τους, χωρίς όμως να ενθαρρύνεται η απραξία των αρμοδίων διοικητικών αρχών, ως απότοκο της μεγάλης διάρκειας του χρόνου της παραγραφής.

• Παύουν οι διοικούμενοι να είναι έκθετοι σε μακρά περίοδο ανασφάλειας δικαίου – που αποτελεί, σε συνδυασμό και με τις συνεχείς μεταβολές της σχετικής με φόρους, τέλη, εισφορές και συναφείς κυρώσεις νομοθεσίας, παράγοντα αποτρεπτικό για τον προγραμματισμό και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, με ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις για την ανάπτυξη και, γενικότερα, την εθνική οικονομία, ιδιαιτέρως μάλιστα σε περιόδους οικονομικής κρίσεως.

• Αποτρέπεται ο κίνδυνος να μην είναι πλέον σε θέση οι φορολογούμενοι, λόγω της παρέλευσης μεγάλου χρονικού διαστήματος να αμυνθούν όπως πρέπει και να αντιμετωπίσουν τις προκύπτουσες από τον έλεγχο οικονομικές υποχρεώσεις από φόρους, τέλη, εισφορές και συναφείς κυρώσεις, ιδιαιτέρως, μάλιστα, σε περίπτωση που επιβάλλονται ταυτοχρόνως οικονομικές επιβαρύνσεις για περισσότερα έτη.

• Εντέλει, προστατεύεται το συμφέρον του Δημοσίου, το οποίο δεν θα είναι πλέον έκθετο στον κίνδυνο αδυναμίας είσπραξης λόγω της πολύ πιθανής επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης του κάθε υπόχρεου.
Θα θέλαμε όμως να υπενθυμίσουμε στα μέλη μας, προς αποφυγήν παρανοήσεων και αδικών ταλαιπωριών, ότι το Δημόσιο μπορεί να επανέλθει με νέο έλεγχο κάνοντας χρήση της δεκαετούς παραγραφής όταν προβλέπεται άλλη ρητή μεγαλύτερης διάρκειας παραγραφή ή όταν προκύπτουν νέα στοιχεία, όπως πχ.μία καταγγελία ή έκθεση ελέγχου από διασταύρωση στοιχείων.