Ιστορικοί πίνακες για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 στο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο

Στο Ναύπλιο, την πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, που διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του όπως αυτή διαμορφώθηκε τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, λειτουργεί παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης, το οποίο διαθέτει μια εκλεκτή συλλογή από έργα εμπνευσμένα από τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων (Θ. Βρυζάκης, Φ.Μαργαρίτης, Διον,Τσόκος, Ν.Γύζης, Νικ.Λύτρας κ.α.).

Το παράρτημα, όπως αναφέρεται στη σχετική ιστοσελίδα www.nationalgallery.gr. εγκαινιάστηκε στις 5 Μαΐου 2004. Στεγάζεται σε θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο που παραχώρησε στην Ε.Π.Μ.Α.Σ. ο Δήμος Ναυπλίου με τη μεσολάβηση του Προέδρου του Δ.Σ. της ΕΠΜΑΣ, επίτιμου Προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και έγκριτου πολίτη του Ναυπλίου κ. Αποστόλου Μπότσου.

Το κτίριο, το οποίο ήταν ερείπιο, ανακαινίστηκε και εξοπλίστηκε μουσειολογικά με δαπάνες του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Παρουσιάζει έργα από τις συλλογές της Ε.Π.Μ.Α.Σ. με ιστορική θεματολογία από τον Αγώνα του ’21 για να τονιστεί ο χαρακτήρας της πρώτης πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους.

Διαθέτει και χώρο όπου εναλλάσσονται περιοδικές εκθέσεις. Στο παράρτημα του Ναυπλίου λειτουργούν επίσης εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε σχολεία όλης της περιοχής.

Μόνιμη έκθεση Παραρτήματος Ναυπλίου

Διαβάζουμε από την ιστοσελίδα του παραρτήματος της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, ενταγμένη στο ιδεολογικό πλαίσιο του 19ου αιώνα, εποχή σημαντικών ανακατατάξεων και σκληρών αγώνων για την κατάκτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των λαών, αποτέλεσε σύμβολο της απελευθέρωσης του πνεύματος και της ανεξαρτησίας της σκέψης.

Μέσα στο κλίμα του ρομαντισμού που επικρατούσε, η φιλελεύθερη Ευρώπη σκύβει με ενδιαφέρον και θαυμασμό πάνω στους αγώνες της μικρής σκλαβωμένης Ελλάδας. Ο πόθος για απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, που διατηρήθηκε ζωντανός επί τετρακόσια χρόνια, αποτελεί ενσάρκωση του ίδιου ελεύθερου πνεύματος που χαρακτήριζε την αρχαία ελληνική σκέψη και η εξέγερση του μικρού και ηρωικού αυτού λαού ταυτίζεται με τους αγώνες απελευθέρωσης του ανθρώπινου πνεύματος από κάθε μορφής καταπίεση.

Θεόδωρος Βρυζάκης (1819-1878). Η Ελλάς Ευγνωμονούσα, 1858. Λάδι σε μουσαμά, 215 x 157 εκ.
Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. έργου 3202. Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη, παράρτημα Ναυπλίου.

Οι λάτρεις της κλασικής παιδείας και της αρχαιότητας είδαν τους «οπλοφόρους φουστανελάδες» ως αναπόσπαστο τμήμα των αρχαίων μνημείων και τους Έλληνες ως τον λαό που ενσαρκώνει επί χιλιετίες τις ίδιες ιδέες, τα ίδια ιδανικά. Το πανευρωπαϊκό αυτό ρεύμα συμπάθειας προς την αγωνιζόμενη Ελλάδα, ο Φιλελληνισμός, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και θα αναγκάσει τελικά τις φιλελεύθερες κυβερνήσεις να ενεργοποιηθούν υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης.

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή των ευρωπαίων καλλιτεχνών με έργα εμπνευσμένα από συγκλονιστικά γεγονότα που συνέβησαν κατά την εξέλιξη του Αγώνα, όπως ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη, η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη, η Έξοδος του Μεσολογγίου γιατί, προβάλλοντας τον ηρωισμό και την αυτοθυσία του αγωνιζόμενου λαού προβάλλουν συγχρόνως αξιομίμητα πρότυπα αρετής και ανδρείας. Η απεικόνιση σκηνών του Αγώνα της Ανεξαρτησίας αναδείκνυε τις αρετές του γένους των Ελλήνων ενώ η προβολή του ελληνικού χώρου με τους αρχαίους ερειπιώνες και η επιστροφή στις προγονικές ηθικές αξίες εξυπηρετούσαν την επάνοδο στα αρχαιοελληνικά ιδεώδη.

Η ανάγκη επιβεβαίωσης της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων και της πολιτισμικής συνέχειας θα εκφρασθεί με την αισθητική που επικρατούσε στη Δυτική Ευρώπη. Οι έλληνες καλλιτέχνες, πιστεύοντας ότι οφείλουν να διασώσουν την ιστορική μνήμη του Αγώνα ακολουθώντας τις τάσεις της τέχνης της Δύσης, θα βασιστούν στην εικονογραφία που αναπτύχθηκε από το κίνημα του Φιλελληνισμού.

Έτσι οι απεικονίσεις του Αγώνα μετά την ίδρυση του ελεύθερου ελληνικού κράτους από έλληνες πια καλλιτέχνες θα είναι εξιδανικευμένες όπως υπαγόρευε ο φιλελληνικός προσανατολισμός. Ο Θεόδωρος Βρυζάκης και ο Διονύσιος Τσόκος, οι σπουδαιότεροι ζωγράφοι των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων, παρόλον ότι δίνουν μια διαφορετική άποψη του Αγώνα από εκείνη των Φιλελλήνων δεν παύουν να τον βλέπουν με τα μάτια των δασκάλων τους, που φλέγονταν από συναισθήματα συμπάθειας και θαυμασμού προς τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό.

Στα έργα του Βρυζάκη ανιχνεύεται ο φιλελληνικός προσανατολισμός του περιβάλλοντος του βασιλιά Λουδοβίκου Α΄ της Βαυαρίας που εξιδανίκευε τον Αγώνα, και που εκφράζεται μέσα από μια ρομαντική και ιδεαλιστική αντίληψη ακόμη και όταν πρόκειται για σκηνές πόνου και οδύνης, ενώ ο Τσόκος, που η ιδεολογία του διαμορφώθηκε στο φιλελεύθερο περιβάλλον της Επτανήσου και της Βενετίας, οδηγείται σε μια περισσότερο ρεαλιστική ζωγραφική, αλλά πάντα μέσα στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής παιδείας.

Γύζης Νικόλαος (1842 – 1901). Η Δόξα των Ψαρών, 1898. Παστέλ, 38 x 24 εκ. Δωρεά Επαμεινώνδα Σημαντήρα, Αρ. έργου: Π.1701. Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη, παράρτημα Ναυπλίου.

Τα έργα τόσο των Ελλήνων όσο και των ξένων καλλιτεχνών, στα οποία τονίζεται η σχέση των νεοελλήνων με τους αρχαίους, προβάλλονται το ηρωικό μεγαλείο και η αυτοθυσία, αρετές που διασώθηκαν δια μέσου των αιώνων, εξυμνείται η ελληνική λεβεντιά σε μορφές που διασώθηκαν δια μέσου των αιώνων, εξυμνείται η ελληνική λεβεντιά σε μορφές που χαρακτηρίζονται για τη λιτή και κλασική ομορφιά τους, βρίσκουν ανταπόκριση στον λαό που αυτή την εποχή αισθάνεται την ανάγκη διαρκούς επιβεβαίωσης της πολιτισμικής του συνέχειας και της εθνικής του ταυτότητας.

Σκηνές καθημερινότητας που διαδραματίζονται ανάμεσα σεε αρχαία ερείπια, παιδιά ντυμένα με στολή τσολιά, που γίνεται πλέον εθνικό σύμβολο, η απόδοση τιμής και ευγνωμοσύνης σε όσους προσέφεραν για την ελευθερία, είναι θέματα που με την ιδεολογική τους φόρτιση ικανοποιούν τις ανάγκες έκφρασης της ελληνικής κοινωνίας.

Το Ναύπλιο, η πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, που διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του όπως αυτή διαμορφώθηκε τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, είναι οπωσδήποτε ο καταλληλότερος τόπος για να φιλοξενηθεί και να προβληθεί η θεματογραφία του Αγώνα. Στην πόλη σε κάθε γωνιά της οποίας η μνήμη της Ελληνικής Επανάστασης είναι ζωντανή, τα έργα τέχνης έρχονται όχι μόνο να μορφοποιήσουν αλλά προπαντός να αναδείξουν τον λειτουργικό της ρόλο στη διατήρηση της συνέχειας του Έθνους.

Η έκθεση των έργων ζωγραφικής διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες οι οποίες καλύπτουν θέματα ή απεικονίζουν ιστορικά συμβάντα, όπως διαμορφώθηκε η εικονογραφία τους μέσα από την εξέλιξη της τέχνης του 19ου αιώνα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Ξεκινώντας με την ενότητα «Σκηνές του Αγώνα. Μάχες-Ήρωες» όπου απεικονίζονται ιστορικά συμβάντα και μορφές συνεχίζουμε με το ξεχωριστό θέμα του «Θνήσκοντος ήρωος», το οποίο με αφορμή τη θυσία και τον θάνατο γνωστών ηρώων κατέστη σύμβολο των πανανθρώπινων αγώνων για την πίστη και την ελευθερία.

Aivasowsky Ivan (1817-1900). Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη, 1881. Λάδι σε μουσαμά , 162 x 223 εκ.
Δωρεά Πολυτεχνείου , Αρ. έργου: Π.277. Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη, παράρτημα Ναυπλίου.

Στην επόμενη ενότητα αναδεικνύεται ο σχεδόν πάντα νικηφόρος Αγώνας στη θάλασσα, που έρχεται να αναπτερώσει το φρόνημα των αγωνιζόμενων Ελλήνων και να καταστεί καθοριστικός παράγοντας της νίκης. Ένα μεγάλο μέρος της δημιουργίας των καλλιτεχνών είναι αφιερωμένο στα δεινά επακόλουθα του πολέμου, όχι μόνο τις κακουχίες αλλά και την καταγγελία της έλλειψης φροντίδας από την πολιτεία, ενώ στην τελευταία ενότητα παρουσιάζονται έργα που δείχνουν τις τάσεις που διαμορφώνουν την ιδεολογία του ελεύθερου κράτους.

Βολανάκης Κωνσταντίνος (1837 – 1907). Η έξοδος του Άρεως, [1894]. Λάδι σε μουσαμά , 110 x 191 εκ.
Αρ. έργου: Π.1483. Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη, παράρτημα Ναυπλίου.
Παράλληλα, γλυπτά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, οπλισμός των αγωνιστών και εξαρτήματά του συμπληρώνουν την έκθεση αποδεικνύοντας το εύρος της διάδοσης των εικονογραφικών θεμάτων του Αγώνα.

Πηγή: www.ekirikas.com